به گزارش خبرگزاری جوان از سنندج، بدون شک در جهان امروز پیشرفت و توسعه کشورها بر مبنای علم و دانش استوار شده است، پژوهش و تولید علم از مهمترین عناصر رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، صنعتی و سیاسی هر کشور بهشمار میرود و یکی از مهمترین نهادهایی که بالاترین تاثیرگذاری را در زمینه پژوهش و تولید به دوش میکشند، بیشک دانشگاهها هستند، از اینرو ارائه رساله و پایاننامه از الزامات نظام آموزش عالی هر کشوری بهشمار میرود و نتیجه آن نیز ورود افراد برجسته به چرخه تولید علم است که صلاحیت علمی آنها از سوی دانشگاه با ارائه رساله یا پایاننامهای علمی تایید شده است، اما سالهاست که پدیدهای به نام پایاننامههای غیرکاربردی و بدون استفاده و خرید و فروش پایاننامه، نظام آموزشی ما را به شدت تهدید میکند.
دانشگاه مرکز تولید علم و دانش است، علمی که وظیفه آن خدمت به مردم با کسب روشهای نوین و بهروز برای افزایش مطلوبیت زندگی است اما حتی علم هم با خطر تقلب روبرو است طوری که پایاننامه به عنوان یکی از اصلی ترین مباحث در تحصیلات تکمیلی به عنوان یک کالا به صورت علنی خرید و فروش میشود.
ثمره ماهها و حتی سالها مطالعه و پژوهش دانشجویان و تعامل آنها با اساتید راهنما، دارای ارزش بسیار بالایی است، اما این هدف و مفهوم ارزشمند پایاننامهها مدتهاست در کشور ما رنگ باخته است و بنا به دلایلی، اوضاع آن به جز در مواردی خاص، رضایتبخش به نظر نمیرسد.
قضیه وقتی تامل برانگیزتر میشود که تقلب علمی میرود تا به یک اپیدمی فراگیر و بلکه افتخارآفرین در جامعه دانشگاهی بویژه در دانشگاههای غیردولتی ما تبدیل شود و این یک فاجعه است.
به منظور بررسی این موضوع مصاحبهای با دکتر محمد رزاقی عضو هیئت علمی و مدیر تحصیلات تکمیلی دانشگاه کردستان داشتیم که در ادامه میخوانید.
فارس: در حال حاضر وضعیت پایاننامههای دانشجویی چگونه است؟
اکثر پایاننامههایی که در دانشگاه انجام میشود چه در مقطع ارشد و چه در مقطع دکتری در سطح علمی مناسبی هستند، اما از لحاظ اینکه قضاوت کنیم که این پایاننامهها چه میزان نیازها و مشکلات کشور را حل میکند جای بحث است.
در استان کردستان به دلیل نبود صنایع و کارخانجات از خروجی پروژههای دانشجویی حمایتی نمیشود و تلاش دانشجویان در بیشتر موارد به هدر میرود، البته این در استانهای دیگر کاملا متفاوت است و صنعت برای تولید محصولات خود نیازمند انجام تحقیقات و پروژههای سفارشی است بنابراین هم صنعت از توان دانشجو بهره میگیرد و هم دانشجو و دانشگاه از حمایت صنعت برخوردار است.
فارس: یکی از مشکلاتی که درباره پایاننامهها وجود دارد غیرکاربردی و نامفید بودن موضوع و محتوای پایاننامههاست که این سوالات را در ذهن تداعی می کند که آیا گزینش عناوین، حساب شده و در جهت نیازهای کشور است؟ آیا محصول پژوهش و تحقیقی که استاد و دانشجو مشترکاً انجام دادهاند به مرحله اجرا و عمل میرسد؟ بر چه اساسی موضوع پایاننامهها انتخاب میشود؟
در اکثر موارد گزینش حساب شدهای روی موضوع پایاننامهها وجود ندارد، اکثر موضوعات براساس علاقه خود استادراهنما انتخاب میشود استادی که خود روی بعضی از کارهای تحقیقاتی کار میکند موضوعاتی مرتبط با علاقه و کارهای خود به دانشجو پیشنهاد میدهد.
فارس: سرنوشت نهایی پروژههایی که دانشجویان در دانشگاه انجام میدهند به کجا ختم میشود؟
مقصد نهایی اکثر پایاننامهها، کتابخانه و بایگانی دانشگاهها است، البته تعدادی از دانشجویان که در مقاطع بالاتر ادامه تحصیل میدهند از پایاننامه خود برای رزومه کاری و ادامه تحقیقات بعدی استفاده میکنند، البته ناگفته نماند که تعداد نادری از این پایاننامهها با صنعت ارتباط میگیرند ولی همانطور که قبلا هم گفتم اکثراً بایگانی میشوند و در خوش بینانهترین حالت ممکن این پایاننامهها به عنوان مبنای پایاننامه دانشجویان دیگری مورد استفاده قرار میگیرد.
فارس: با توجه به شیوع پدیده خرید و فروش پایاننامه در بین دانشجویان، آیا پایاننامههایی که به این صورت تولید میشود به دانشگاه شما راه پیدا کرده است؟
در دانشگاه کردستان چنین چیزی شایع نیست البته نمیتوانم بگویم که اصلا وجود ندارد اما موارد تقلب در پایاننامههایی که در دانشگاه کردستان از آن دفاع میشود در سال 96 به یکی دو مورد رسیده است که این رقم نسبت به تعداد دانشجویی که هر ترم در این دانشگاه از پایاننامه خود دفاع میکنند و فارغالتحصیل میشوند زیاد نیست هرچند با همان تعداد اندک تقلب در پایاننامه نیز براساس قوانین و مقررات برخورد میشود.
شاید چون نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه کردستان نسبت مناسبی است و براساس ضوابط مشخص دانشجو به اساتید راهنما معرفی میشود و اساتید با تعمیق و اختصاص وقت کافی برای رسالهها و مقالات تولید شده توسط دانشجویان باعث تلاش و ترغیب بیشتر دانشجویان میشود، و از طرف دیگر برای جلسه دفاع از پایاننامههای ارشد 2 داور و برای مقطع دکترا 3 داور که دو نفر آنها از اساتید بیرون از دانشگاه هستند حضور دارند همین باعث کاهش موارد تقلب در پایاننامههای دانشجویی در دانشگاه کردستان میشود، شاید بیشتر این نوع وضعیت مربوط به سایر دانشگاههای غیردولتی میشود که به دلیل پذیرش بالای دانشجو و کمبود استاد، نظارت کمتری روی پروژهها انجام میشود.
فارس: دلیل اصلی پدیده پایاننامه فروشی چیست؟
متاسفانه سیاست متمرکزی برای جذب و پذیرش دانشجو در دانشگاه وجود ندارد، رشتههای تحصیلی براساس نیاز کشور ایجاد نمیشود، همین باعث بروز پدیده نامبارک خرید و فروش پایاننامه شده است.
در دانشگاههای غیردولتی نیز بحث مالی در اولویت قرار دارد و دانشجو به نوعی منبع درآمدی برای دانشگاه است بنابراین چرخ دانشگاه با وجود پولی که دانشجو پرداخت میکند میچرخد پس هدف آنها صرفا آموزش باکیفیت نیست به همین منظور مجبور به جذب زیاد دانشجو هستند و همین باعث عدم نظارت لازم و کافی بر پایاننامههای دانشجویی و خرجیهای بیکیفیت دانشجویان میشود.
فارس: راهحل و راهکار برای برونرفت از پدیده پایاننامه فروشی چیست؟
باید زیرساختها هم در بخش صنعت و هم در مراکز آموزش عالی تقویت شود یعنی رشتههایی براساس صنعتی که در استان وجود دارد ایجاد شود و دانشجو براساس نیاز صنعت جذب دانشگاهها شود و در مقابل توانمندی دانشگاهها براساس صنعت تعریف شود نه اینکه رشته های غیر مرتبط با نیاز استان در تمام دانشگاههای استان ایجاد شود، امروز باید صنعت و دانشگاه در کنار هم و حامی و همراه هم باشند اما متاسفانه همانطور که در واقعیت میبینیم صنعت و دانشگاه فاصلهای عمیق با هم دارند.
مطمئنا افزایش شمار افراد مدرکدار در هیچ کشوری، مشکلی از دوش آن جامعه بر نمیدارد، هیچ جامعهای را نمیبینیم که فقط به تعداد افراد تحصیلکرده دانشگاهی خود ببالد، بلکه آنچه باعث سرافرازی و سربلندی است، دستاوردهای علمی و توسعه کشورها است اما در کشور ما گرفتن مدرک برابر شده با کار کمتر و درآمد بیشتر و این آفتی مضر برای کشور است.