حوريه ملکي
آبیاری مزارع و زمینهای کشاورزی با فاضلاب شهری و تصفیه نشده یکی از مشکلاتی است که سالهاست مورد توجه کارشناسان محیط زیست و کشاورزی و مسئولان قرار گرفته، زیرا که این موضوع بسیار مهم و با اهمیت است و با سلامت شهروندان جامعه ارتباط مستقیم دارد. محصولات کشاورزی محصولاتی هستند که به وفور مورد استفاده مردم قرار میگیرد و میتوانند با خود بیماری را وارد بدن افراد کنند. این درحالی است که هرسال با شروع فصل گرما و شیوع برخی بیماریها در این مورد صحبت شده، اما رسیدگی به این معضل پس از مدتی فراموش میشود. انواع سبزی، صیفی و محصولاتی که در این زمینها تولید میشود، بدون نظارت بر شیوه پرورش و آبیاری وارد بازار میشوند و ممکن است با مصرف آن سلامت افراد زیادی به خطر افتد. متاسفانه با وجود نیاز بالای کشاورزان و بهره برداران سمنان به منابع آبی که با هزینه بالا به مزارع منتقل می شوند، به دلیل سنتی بودن بیش از نیمی کانال های آب کشاورزی حجم بالایی از این منابع درست در بیخ گوش مزارع و باغات، تبخیر و یا پیش از رسیدن به مزرعه در خاک تشنه کانال های سنتی فرو می رود. به همين دليل حالا بخشي از سبزيجات اين مناطق با فاضلاب آبياري مي شوند.
****
مشکل آبیاری زمینها با فاضلاب شهری تنها مربوط به تهران نیست و بسیاری از شهرهای بزرگ و کوچک را در برمیگیرد، این مشکل بارها و بارها توسط مسئولان و نمایندگان مختلف گوشزد شده است. البته با توجه به حجم بالای زمینهای زیرکشت در بخش جنوب تهران و تعداد ساکنان این شهر نسبت به سایر مناطق بیشتر زیر زیرذرهبین مسئولان قرار گرفته است. مشکلات مربوط به آبیاری در مزارع جنوب تهران به حدی بود که سال گذشته صدای برخی از اعضای شورای شهر تهران به صدا درآمد و این مسئله در صحن شورا بررسی شد.
اما حالا از بسياري از شهرستانها خبر مي رسد که آنها هم به نوعي استفاده از فاضلاب ها را در دستور کار خود قرار داده اند و چه جايي بهتر از مزارع سبزيجات.
در اين ميان استان سمنان جزو مناطقي است که به خاطر نیاز بالای کشاورزان و بهره بردارانش به منابع آبی که با هزینه بالا به مزارع منتقل می شوند، از فاضلاب براي آبياري سبزيجات استفاده مي کند.
در همين رابطه رئیس جهادکشاورزی استان سمنان از سنتی بودن بیش از 60 درصد کانال آب مزارع در بخش کشاورزی این استان خبر داده و مي گويد: اتلاف آب در روش سنتی بسیار بالاست.
سیدحسن میرعماد، با اشاره به هدررفت بالای آب در کانالهای سنتی اظهار کرد: در کانالهای سنتی علاوه بر خارج شدن منابع آبی از دسترس از طریق نفوذ بخش زیادی از آب در خاک، طولانی بودن مسیر، روباز بودن کانالها و همچنین دمای بالای هوا نیز سبب میشود بخش زیاد دیگری از این منابع آبی نیز از طریق فرآیند تبخیر از دسترس کشاورزان خارج شود.
این عضو شورای حفاظت از منابع آب استان بر ضرورت استفاده بهینه از آب و تلاش حداکثری در راستای کاهش اتلاف منابع تاکید و تصریح کرد: انتقال آب تا مزرعه باید از طریق لوله انجام شود تا هم از تبخیر و هم از نفوذ آب در خاک جلوگیری شود. متاسفانه در حال حاضر بیش از 60 درصد کانالهای آب کشاورزی در استان به صورت سنتی هستند و همین سبب میشود که شاهد هدررفت بالای آبی باشیم که با هزینه زیادی به حاشیه اراضی کشاورزی و از جمله مزرعه و باغات منتقل شده میشود.
*تاثيرات فلزات فاضلاب ها بر مغز انسان
فاضلابهای شهری میتوانند شامل مخلوطی از آلودگیهای بیولوژیکی و شیمیایی باشند. فاضلاب شهری حاوی مقادیر زیادی فلزات سنگین و سمی است. فلزات سنگین با توجه به ثبات شیمیایی، تجزیهپذیری ضعیف و داشتن قدرت تجمع زیستی در بدن موجودات زنده به سرعت تبدیل به آلایندههای سمی میشوند.
این فلزات توسط گیاهان و پس از مصرف آنها توسط ما جذب شده و با تجمع یافتن به غلظتهای سمی میرسند. بیشترین و خطرناكترین آثار مسمومیت به وسیله فلزات سنگین، در مراحل رشد و نمو انسان رخ میدهد. رشد سریع سیستمهای بدن در جنین و نوزاد انسان و كودكان خردسال، در این اثرپذیری بسیار اهمیت دارد. وجودفلزات سنگین در آب آشامیدنی نوزادان شیرخوار و خردسالان میتواند باعث كندذهنی و اختلال در یادگیری، اختلال در حافظه، آسیب دیدن سیستم عصبی و اختلالات حركتی نظیر تشنج یا بیشفعالی آنها شود.
در موارد وخیمتر فلزات سنگین صدمات جبرانناپذیر مغزی را باعث میشوند. كودكان نسبت به بزرگسالان بیشتر در معرض خطرات ناشی از فلزات سنگین در آب و غذا هستند، زیرا نسبت به وزن بدنشان آب و غذای بیشتری مصرف میكنند. جیوه و سرب، احتمال ابتلا به سندرم خود ایمنی را افزایش میدهند كه در اثر آن سیستم دفاعی، برخی از سلولها و ملکولهای بدن را بیگانه تلقی کرده و به آنها حمله میکند و عوارضی همچون روماتیسم قلبی، امراض كلیوی، ناراحتیهای عصبی و اختلال در سیستم گردش خون را باعث میشود.
رئیس جهادکشاورزی استان سمنان، اصلاح شبکه آبیاری در اين استان را امری ضروری و حیاتی خواند و گفت: جهادکشاورزی استان در همین راستا طی سه چهار سال اخیر اقدامات خوبی انجام داده بهطوری که علاوه بر کمک به توسعه کمسابقه تجهیز مزارع به سیستمهای نوین آبیاری که در تاریخ کشاورزی استان بیسابقه است همزمان در زمینه اصلاح شبکه، کاستن از حجم کانالهای سنتی، اجرای طرحهای کوچک و ایجاد استخرهای آب کشاورزی نیز گامهای بلندی برداشته است.
میرعماد از هزینهکرد بالغ بر 110 میلیون تومان در حوزه اصلاح شبکه آبیاری این استان خبر داد و افزود: علاوه بر این اعتباری بالغ بر 2.5 میلیارد تومان نیز در حوزه اصلاح کانالهای آب و خرید لوله برای انتقال مناسبتر آب به مزرعه در استان هزینه کردیم. همچنین بیش از 12 کیلومتر از کانالهای آب تعاونیهای تولید استان نیز طی یکسال گذشته بازسازی و بهینهسازی شده است.
*فاضلاب شهرها را تسخير کرده
درست مثل یک کابوس، ماجرای آبیاری سبزیجات با آبهای آلوده، هر از گاهی خواب راحت مردم یک شهر کشورمان را تا مدتی برهم میزند و بعد از ورود مسئولان آن شهر به ماجرا، بساطش را تا مدتی! جمع میکند و در شهری دیگر جولان میدهد.
کابوسی که خیلی وقتها رنگ واقعیت هم میگیرد و با انواع و اقسام بیماریهای خطرناک، به سفرههای غذایی مردم- سفرههایی که قرار است سالم باشند- راه پیدا میکند و خبرهایش یکی یکی در رسانهها درج میشود.
خبرهایی که سررشتهشان به آبیاری برخی سبزیکاریها و مزارع با فاضلاب شهری و آبهای آلوده میرسد؛ از تهران بزرگ با تمام امکانات رفاهیاش گرفته تا مشهد و ایلام، از همدان و کرج تا اشنویه و اصفهان و سمنان و...
رئیس جهادکشاورزی استان سمنان با اشاره به قرار گرفتن استان در یک منطقه نیمه خشک اظهار کرد: با توجه به حجم پایین بارندگی سالانه، تبخیر بالا، خشکسالیهای پیدر پی و تغییرات اقلیمی در استان باید نگرش ویژهای به حوزه منابع آبی در استان و بویژه در بخش کشاورزی استان داشته باشیم.
اين مسئول به اجرای طرحهای کوچک تامین آب بهعنوان یکی از مهمترین برنامههای جهادکشاورزی استان نام برد و بیان کرد: ایجاد استخرهای کوچک برای تامین و ذخیرهسازی آب باهدف اجرای طرحهای تجهیز مزارع و باغات به سیستمهای نوین آبیاری و از جمله آبیاری تحتفشار از برنامههای اولویتدار سازمان است.
وی تجهیز مزارع به سیستمهای تحتفشار در برخی مناطق را منوط به ایجاد این استخرها دانست و گفت: طی یک سال اخیر تنها در این بخش که نقش بسیار مهمی در مدیریت مصرف آب دارد، بالغ بر سه میلیارد تومان اعتبار در استان هزینه شده است.