با خواندن فصل ۱۸ کتاب تازه منتشر شده وزیر امور خارجه اسبق امریکا همچنان زوایای مهمی از پرونده هستهای ایران برای ثبت در تاریخ آشکار میشود، البته با این ملاحظه که بالاخره این روایتی امریکایی از ماجراست.
«جان کری»، وزیر امور خارجه اسبق امریکا در کتاب جدیدش در بخش مذاکرات پشت پرده اولیه امریکا و ایران بعد از روایت اینکه چطور یک فرد عمانی بهنام «سالم الاسماعیلی» بعد از میانجیگری برای آزادی کوهنوردهای امریکایی، پیشنهاد مذاکره با ایران در مسائل دیگر را به جان کری که در آن زمان رئیس کمیته روابط خارجی سنا بود داده و کری هم بهپیشنهاد «باراک اوباما»، رئیسجمهور وقت امریکا برای گفتوگوی بیشتر در این باره راهی مسقط شده بود، درباره پیشبرد مذاکرات قبل و بعد از انتخابات سال ۱۳۹۲ نوشته است: «نظام پرقدرت تحریمها که ما و شریکان بینالمللیمان دنبال میکردیم، بلاشک تأثیر قابلتوجهی روی اقتصاد ایران داشت، اما همزمان عزم آنها برای سرعت بخشیدن به برنامه هستهای را هم بیشتر میکرد. وقت تنگ بود. اساساً در آستانه مجهز شدن ایران به سلاح هستهای قرار داشتیم.» وزیر امور خارجه اسبق امریکا ادامه داده است: «رئیسجمهور اوباما تشخیص داد وقت آن است به ایرانیها این علامت را بدهیم که ایالات متحده آماده بحث درباره توافق محتملی است که در آن ایران بتواند به غنیسازی اورانیوم در مقیاس محدود ادامه بدهد. به هر حال، سایر شریکان مذاکرهکننده ما در ۱+۵ از قبل به این نتیجه رسیده بودند. ما تنها کسانی بودیم که جا مانده بودیم. ممکن بود ایالات متحده هم بعدها بابت از دست دادن فرصت برای حل مسالمتآمیز این بحران مقصر شناخته شود.» به نوشته جان کری، با کمک عمانیها برنامهریزی برای جلسهای دیگر با ایرانیها شروع شد که هیئت مورد نظر را «بیل برنز»، معاون وزیر خارجه هدایت میکرد که به اصرار کری برنامهاش را برای استعفا که از مدتها قبل روی آن فکر کرده بود معوق کرد و معاون وزیر خارجه باقی ماند. کری مینویسد: «اول فوریه ۲۰۱۳ من سوگند یاد کردم. بیل و سایر اعضای هیئت اوایل مارس به مسقط سفر کردند. او پیامی را رساند که ایرانیها مشتاق شنیدنش بودند؛ ایالات متحده آماده خواهد بود مشروط بر موافقت ایران با ایجاد محدودیتهای شدید، دائمی و قابل راستیآزمایی [در برنامه هستهای خود]داشتن برنامهای محدود، صرفاً مسالمتآمیز و بومی در زمینه غنیسازی ایران را مورد بررسی قرار دهد.»
شگفتی، دلگرمی و آسودگی خیال
کری در ادامه با اشاره به اینکه روند مذاکرات درعمان با نزدیک شدن به انتخابات ریاستجمهوری ایران در ژوئن ۲۰۱۳ متوقف شد، نوشته است: «وقتی نامزد میانهروتر، حسن روحانی پیروز شد ما شگفتزده و دلگرم شدیم. روحانی محور مبارزات انتخاباتیاش را ترمیم روابط ایران با جامعه بینالملل قرار داده بود. او ۱۶ سال هم دبیر شورای عالی امنیت ملی بود و در آن سمت کاملاً در دورههای قبلی مذاکرات هستهای حضور داشت. نمیدانستیم که این موضوع مؤثر خواهد بود یا برعکس، ولی این را درک میکردیم که اندکی تخصص به بیاطلاعی ارجحیت دارد.» رئیس دستگاه دیپلماسی دولت سابق امریکا ادامه داده است: «به علاوه، از اینکه روحانی، جواد ظریف را به عنوان وزیر خارجه و مسئول پرونده هستهای منصوب کرد، تا حدی خیالمان آسوده شد. او به دلیل حدود ۱۰ سالی که نماینده ایران در سازمان ملل متحد بود، به خوبی شناخته شده بود و صحنه روابط بینالمللی را خیلی خوب میشناخت. سالهای زیادی در ایالات متحده زندگی کرده بود، زبان انگلیسی را روان صحبت میکرد و به فرهنگ امریکا اشراف داشت.»کری نوشته است: «سلف ظریف یعنی علی صالحی که برای تشکیل کانال پشتپرده ضروری بود به عنوان رئیس برنامه انرژی اتمی ایران انتخاب شد. این انتصابات به نظر میرسید هدف جدی ایران را تقویت میکرد. ضمن آنکه محتاطانه خوشبین بودم گفتوگوهایمان احیا خواهند شد. وقتی از «سالم» شنیدم که تیم روحانی بدون فوت وقت با عمانیها تماس گرفته و این پیام را به آنها رساندهاند که مایل به پیشبرد کار هستند، این باورم تأیید شد.» به نوشته وزیر امور خارجه اسبق امریکا، چند هفته بعد از تحلیف روحانی در ماه آگوست، بیل در رأس هیئتی عازم مسقط شده و به کری گفته است که تغییراتی اساسی در فضای گفتوگوها ایجاد شده است: «برای اولین بار، هیئت ما واقعاً برداشتش این بود که ایرانیها همانند ما مایل به یافتن راهی برای پیشبرد کار هستند. در جلسههای قبلی تا حد زیادی این طور بود که پشت سر هم سخنرانیهای مطول انجام میشد و هر نفر بعد از دیگری صحبت میکرد، اما حالا گفتوگوهایی واقعی در جریان بود.» کری در انتها نوشته است که وقتی برنز از مذاکرات برگشته است، از او پرسیده که چقدر با یافتن نقطهنظرات مشترک با ایرانیها فاصله دارند و برنز در پاسخ به او گفته است که «دو طرف هنوز وارد زمین بازی بیسبال نشدهاند، ولی حداقل داخل پارکینگ هستند» و این مخاطرهای است که پذیرفتن آن به گفته کری با دو سال تعاملات پشت پرده ارزشش را داشت.
ادامه لفاظی کری-پمپئو
در ادامه جدال لفظی دو طرف دموکراتها و جمهوریخواهان بر سر ادعای جان کری که به تازگی تأیید کرده است در دو سال اخیر «سه چهار بار» با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، دیدار کرده است و در واکنش به پیام مایک پمپئو وزیر امور خارجه فعلی امریکا که پیشتر در توئیتر تعامل جان کری با «رژیم ایران، بزرگترین دولت حامی تروریسم در جهان» را «نامناسب، بیسابقه و ناسازگار با سیاست خارجی امریکا» خوانده بود و به کری توصیه کرده بود که «برجام شکست خورد. رهایش کنید»، سخنگوی جان کری در بیانیهای گفت: کری با همتایان سابق خود در سراسر جهان در تماس است همانطور که همه وزیران خارجه سابق این کار را میکنند و هیچ رازی از دولت فعلی پنهان نمانده است. سخنگوی کری افزود: «هیچ چیز عجیبی در دیدار دیپلماتهای سابق با همتایان خارجی وجود ندارد چه رسد به اینکه نامؤدبانه یا نامناسب باشد. چیزی که نامؤدبانه و بیسابقه است این است که تریبون وزارت خارجه برای نمایشهای سیاسی به سرقت برود.» بر اساس قانون «لوگان»، شهروندان امریکایی حق ندارند بدون هماهنگی با دولت خود در سیاست خارجی ایالاتمتحده دخالت کنند و مجازات ناقضان این قانون پرداخت ۵ هزار دلار جریمه در کنار حداکثر سه سال زندان است. خود کری همچنین در یک برنامه زنده تلویزیونی رئیسجمهور کشورش را به سخره گرفت و گفت: «او بیشتر برای خواندن لایکهای توئیترش وقت صرف میکند تا برای خواندن گزارشهای ارائه شده یا قانون اساسی ایالات متحده.» جان کری در ادامه استهزای ترامپ، با لبی خندان گفت: «او جداً ترکیبی نادر از خامی یک پسرک هشتساله و اضطراب یک دختر نوجوان است.»
شرمن: من به تنهایی با ظریف دیدار کردم
وندی شرمن، معاون وزیر امورخارجه پیشین امریکا با انتشار پیامی به اظهارات روز جمعه مایک پمپئو وزیر امور خارجه کشورش درباره اینکه با چشمان خودش دیدار چند مقام پیشین امریکایی را با محمدجواد ظریف در جریان کنفرانس امنیتی مونیخ دیده است، در صفحه توئیترش نوشت: «پیغام اشتباه است، اسناد هم اشتباه هستند. من ظریف را در مونیخ ملاقات کردم، البته نه به همراه کری و مونیز. ظریف را بار دیگر در آوریل در نیویورک ملاقات کردم.» وی در ادامه پیام خود به صفحهای از کتابش اشاره کرده که در آن درباره دیدارش با ظریف نوشته است: «ماهها پیش از تصمیم رئیسجمهور ترامپ برای خروج از توافق هستهای با ایران، من در نیویورک با محمدجواد ظریف دیدار کردم. وی به سختی در حال اندیشیدن به گزینههای ایران در صورت خروج ترامپ [از توافق]بود.» شرمن در پیامی دیگر تصریح کرد: «من همچون کری و مونیز سالها به کشورم خدمت کردهام و بسیار رنجآور است که وزیر خارجهای داریم که متوجه نیست ما همگی به دنبال حفظ امنیت امریکا هستیم.»