خاطرات مبارزان و شخصیتهایی که در جریان مبارزه علیه رژیم پهلوی در شهرهای دور و نزدیک سهم و نقشی داشتهاند، در کنار اسناد و مدارک معتبر، برای محققان و پژوهشگرانی که تاریخ انقلاب را مورد بررسی و پژوهش قرار میدهند، منبع بسیار باارزشی به شمار میآید. با توجه به این نکته، مرکز اسناد انقلاب اسلامی درصدد است تا خاطرات نیروهای مذهبی و روحانیونی را که به انحای مختلف در جریان مبارزه نقش داشتهاند، جمعآوری نماید. به عبارت دیگر گردآوری و انتشار خاطرات شخصیتهای مذهبی که در ابتدای نهضت اسلامی از نزدیک شاهد وقایع سیاسی بودهاند، بهخصوص آن دسته که دوره جوانی خود را در آن روزگار سپری میکردند، زوایایی از تاریخ مبارزات ملت ایران را روشن خواهد ساخت. این دسته از روحانیون در طی سفرهای تبلیغی و دینی خود، خاطرات فراوانی از مردم شهرهای مختلف و فداکاری آنها دارند و در ضمن روایات زیادی نیز از مبارزات اساتید خود در سینه دارند، که در صورت جمعآوری و تدوین آنها، منبع ارزشمندی از دادههای تاریخی در اختیار پژوهشگران تاریخی قرار میگیرد.
اثری که در مقام معرفی آن هستیم، خاطرات آیتالله قربانعلی دری نجفآبادی است.
دری نجفآبادی در سال ۱۳۲۴ ش. در خانوادهای مذهبی به دنیا آمد. تحصیلات دینی خود را در حوزه نجفآباد آغاز و سپس برای ادامه تحصیل در سطوح عالی، عازم قم شد. اندکی پس از ورود او به قم، نهضت امام خمینی (ره) با موضعگیری ایشان علیه لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی آغاز شد. این واقعه در شکلگیری شخصیت وی و تنفرش از رژیم پهلوی نقش عمیقی داشت؛ زیرا به همراه بسیاری از طلاب جوان به نهضت اسلامی پیوست. در این خاطرات جنبههایی از احساس وی نسبت به این رویدادها که بیانگر احساسات طلبههای همدوره اوست بیان شده است.
قسمت دیگر خاطرات آقای دری نجفآبادی شامل مسافرتهای تبلیغی او به نقاط مختلف ایران است. او در این سفرها سخنرانیهای خود را بر محوریت اسلام، فقاهت و مرجعیت امام خمینی (ره) قرار داده بود. شرح این سفرها، در واقع، شمهای از مبارزه استراتژیک روحانیت شیعه در طول تاریخ است. روحانیت شیعه به عنوان مخالفان همیشگی حکومتهای استبدادی با سلاح وعظ و خطابه در بسیج تودهها میکوشیدند و همین سلاح و استراتژی بود که توانست بر حدت روشهای نوین احزاب سیاسی و گروههای مسلح فائق آید؛ زیرا تشکیلات وسیع روحانیت و ارتباط با تودههای مردمی، سرمایههای عظیمی هستند که احزاب از آن محروم بودند.
پس از شهادت حاج آقا مصطفی و اهانت علنی به حضرت امام در روزنامه اطلاعات، سلسله مخالفتهای روحانیت و مردم علیه رژیم پهلوی گسترش یافت. در جریان این مبارزه مساجد و روزهای نمادین مذهبی، دو بستر قابل توجه برای مبارزان مسلمان در مبارزه با رژیم پهلوی بود، که خاطرات دری نجفآبادی رویدادهای این ایام را بهخوبی توضیح داده است.
ضبط خاطرات آیتالله دری نجفآبادی به سال ۱۳۷۵ بازمیگردد. از سال مذکور تا هنگام چاپ، حدوداً ۲۵ جلسه از خاطرات ایشان ضبط گردیده و در هشت فصل تدوین شده است. در تدوین این خاطرات سعی بر آن بوده که ابهامات مصاحبههای اولیه با مصاحبههای تکمیلی برطرف شده و توضیحات لازم با مدد از اسناد و منابع دیگر اضافه گردد. آقای دری نجفآبادی در جریان تدوین این خاطرات نیز همکاری صمیمانه داشته است که علاقه و اهمیت وی را به تنظیم دقیق آن نمایان میسازد. تدوینگر این اثر جناب حیدر نظری است که تلاش وی برای به سرانجام رساندن این پروژه در خور تقدیر است، همچنین آقایان سید محمدرضا حسینی معاون وقت تدوین مرکز اسناد انقلاب اسلامی، رحیم نیکبخت معاون تدوین، دکتر کرمیپور مدیر گروه خاطرات و تاریخ شفاهی، غلامرضا خسروی مدیر بخش تدوین و آقای محمدرضا سرابندی کارشناس طرح و آقای مرتضی میردار مصاحبهگر این اثر همگی در به نتیجه رسیدن آن تلاشی در خور سپاس داشتهاند.