به بهانه ولادت امام حسن عسکری (ع) سراغ یکی از نویسندگان حوزه ادبیات دینی کودک رفتیم. از مجید ملامحمدی از سال ۶۹ تاکنون حدود ۵۰ جلد کتاب در زمینه‌های داستان، شعر و تحقیق منتشرشده است. حدود ۲۰ کتاب از کتاب‌ها در جشنواره‌های کتاب سال کشوری مانند کتاب سال ولایت، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، سلام بچه‌ها، پوپک، بنیاد دفاع مقدس، مهدویت، حوزه علمیه قم و اشراق برگزیده شده‌اند. این نویسنده هم اکنون سردبیر مجله پوپک است و از آخرین کتابی که از او چاپ شده می‌توان به مجموعه مژده گل اشاره کرد که نشر جمکران آن را روانه بازار کتاب کرده است.
چرا به رغم قدمت و قوت ادبیات در ایران، در دوره‌ای به ادبیات کودک چندان توجهی نشد و به شکل مدرن آن تا اوایل دهه ۷۰ اتفاق مهمی در این حوزه رخ نداد، اما به نظر می‌رسد از دهه ۷۰ به بعد ادبیات کودک توانست جایگاه بهتری برای خود دست و پا کند؟
ادبیات کودک در حال حاضر وضعیت خوب و مطلوبی دارد، اما دهه ۷۰ دهه شکوفایی بود چراکه آن دوران مجلات و نشریات فراوانی فعالیت می‌کردند. بهترین آثار ما نیز در همان دوران متولد شد. مجلاتی مانند کیهان بچه‌ها که قدیمی‌تر بودند تا مجلاتی که از اواسط دهه ۶۰ شکل گرفتند و در دهه ۷۰ به اوج رسیدند، مانند سروش نوجوان، سلام بچه‌ها، رشد و بقیه. یک علت مهم همین مجلات بودند. این مجلات نویسندگان و شاعران جدید را به جامعه فرهنگی معرفی کردند. این وضعیت به‌صورت نسبی تا دهه ۸۰ ادامه یافت، اما در دهه ۹۰ مجلات ما آن قوت سابق را نتوانستند ادامه بدهند و افت کردند. مسائل مالی و درآمدی و حضور پررنگ فضای مجازی از علل این مسئله بودند، این مسائل مجلات را به تعدیل نیرو یا بعضاً به تعطیلی کشاند. گرچه در این میان استثنا‌هایی مانند پوپک، کیهان بچه‌ها، سلام بچه‌ها و سنجاقک همچنان ادامه می‌دهند. این طیف نویسندگان در درازمدت به نوشتن کتاب روی آوردند. در واقع مجلات دروازه ورود نویسندگان به دنیای نشر شدند. وضعیت کتاب به‌صورت کلی بهتر بوده و است؛ هم نسبت به گذشته خودشان و هم نسبت به مجلات. نویسندگان و آثارشان از نظر کمی و کیفی بهتر شده‌اند، مخصوصاً در حیطه ادبیات دینی.
ادبیات کودک در حاضر چه وضعیتی دارد و تولیدات دهه اخیر را چگونه تحلیل می‌کنید؟
ما نویسندگان خوبی داریم. آن‌ها خالق آثار مطرحی حتی در سطح جهانی هستند. گرچه بسیاری از کارهای خوب و زیبا ترجمه نشده است. متأسفانه مشکل گرانی کاغذ و مسائل حوزه چاپ، شمار کم و توزیع ضعیف فعلاً از عوامل ضعف تولید آثار فاخر در زمینه ادبیات کودک و نوجوان به شمار می‌آید.
درباره آسیب‌شناسی ادبیات کودک، مهم‌ترین نقاط مثبت و همین‌طور ضعف‌های این حوزه را در چه مواردی می‌دانید؟
من علاوه بر کارهای خودمان، آثار ادبیات دینی سایر کشور‌های اسلامی را هم تقریباً دیده‌ام. درباره نقاط قوت معتقدم آثار ما جایگاه بهتری دارند. این بالاتر بودن هم در زمینه نویسندگی و هم محتواست و هم تصویرگری. نویسندگان ما سراغ مسائلی رفته‌اند که نویسندگان دیگر کشور‌های اسلامی یا سراغش نرفته‌اند یا اگر رفته‌اند به قدرت کارهای خودمان نیست. از سوی دیگر در زمینه تولید آثار فانتزی، آثار دینی، در بازآفرینی و بازنویسی افسانه‌ها و متون کهن، همچنین در تألیف کتاب‌های اخلاقی و همین‌طور کمک‌آموزشی ما به نقاط مطلوبی رسیده‌ایم. در زمینه نقاطِ ضعف همان‌طور که عرض کردم مسائل حاشیه‌ای مانند گرانی کاغذ، نابسامانی وضعیت دنیای نشر و عوامل اقتصادی باعث شده است نویسندگان ما نتوانند با تمرکز بالا اثرشان را تولید کنند و به سمت مسائل دیگری بروند تا از آن طریق خودشان را تأمین کنند.
چرا درباره ائمه هدی (علیهم‌السلام) به صورت یکسان در حیطه ادبیات داستانی ورود پیدا نکرده‌ایم؟ درباره برخی‌شان کتاب‌های بیشتری کار کرده‌ایم و درباره برخی خیلی کم. مثلاً خود شما و جناب پوروهاب یک مجموعه ۱۴ جلدی درباره ۱۴ معصوم (ع) به نام مژده گل کار کردید که در جمکران چاپ و منتشر کرده است، اما مجموعه‌های اینچنینی بسیار انگشت‌شمار است؟
پاسخ دادن به این سؤال آسان نیست. یک مقدار برمی‌گردد به علایق شخصی. خب نمی‌توان نویسنده‌ای را مجبور کرد حتی ممکن است نویسنده‌ای با پیشنهاد مالی بالا، باز هم قبول نکند کار کند. از طرف دیگر، منابع تاریخی و علمی هم اثرگذار است. کتاب‌هایی که درباره حضرت علی (ع) یا امام حسین (ع) نوشته شده‌اند از کتاب‌هایی که درباره امام حسن عسکری (ع) منتشر شده خیلی بیشتر هستند. طبیعتاً در این شرایط نویسنده ترجیح می‌دهد خودش را کمتر درگیر کند، چون نمی‌داند اثری که درباره امام حسن عسکری (ع) کار کرده است، آیا توسط ناشر پذیرفته می‌شود یا نه.
در مقام نویسنده، چه نظرات و پیشنهاد‌هایی برای از بین بردن کاستی‌ها و اثرگذاربودن نکات خوب پیشنهاد می‌کنید؟
اول آنکه باید مشکلات پیش روی نویسندگان برطرف شود، خصوصاً مشکلات اقتصادی. مشکلات فنی و چاپ نیز در وهله بعدی باید برطرف شود. متولیان اثرگذار این حوزه با تمهیدات گوناگون می‌توانند در این روند تأثیر بگذارند. مواردی، چون اختصاص یارانه به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به این حوزه از هنر و ادبیات. توزیع سبد کتاب در میان اقشار گوناگون به شکل ارزان از نویسندگان این مقطع نمونه‌هایی از حمایت‌های آنان می‌تواند باشد. در رابطه با چاپ آثار دینی، سفارش سوژه‌های اخلاقی و دینی که مورد نیاز بچه‌هاست و همچنین حمایت مالی و معنوی و در اختیار قرار دادن منابع و مستندات تاریخی. در این صورت حتماً ما شاهد آثار بهتر و کارهای قوی‌تر خواهیم بود، چون نویسندگان کودک و نوجوان ما افرادی با فاهمه قوی، پرتلاش و علاقه‌مند به کار در این زمینه هستند.
شما عموماً در حیطه ادبیات دینی کودک و نوجوان آثارتان را خلق کرده‌اید. به نظر شما مفاهیمی با بار مذهبی مانند انتظار، ظهور و امثالهم چگونه در فضای ادبیات کودک تبلور پیدا می‌کند؟
در همه مقوله‌های تخیلی، فانتزی، آموزشی، رمان و داستان کوتاه دستمان برای نوشتن در مورد «انتظار» باز است. این سوژه آنقدر جذاب است و کشش دارد که به‌راحتی دستمایه خوبی برای تألیف کتاب‌های خوب از مقطع پیش‌دبستانی تا دبیرستان باشد. این امر البته حمایت معنوی و پیگیری متولیان امر مهدویت را می‌طلبد. معتقدم باید به ناشرانی مانند جمکران که اخیراً در حوزه ادبیات کودک و نوجوان خصوصاً ادبیات دینی آثار فاخر و باکیفیت چاپ می‌کنند دست‌مریزاد گفت. تلاششان ستودنی است. کیفیت و کمیت آثار منتشر شده در این حوزه قابل تأمل است.
