ماجرای قاچاق زعفران از کشور به قصهای پرغصه و تکراری تبدیل شدهاست که هر از گاهی مسئولان دولتی با ابراز نگرانی برای آن از کنارش رد میشوند. طی سالهای گذشته، پیاز زعفران که مختص کشور ایران است توسط مناطق مرزی با کشور افغانستان به این کشور قاچاق شده و تولیدش در افغانستان آغاز میشود. در حال حاضر در ۱۶ ایالت این کشور زعفران کشت میشود. طبق آماری که شبکه یک تلویزیون افغانستان منتشر کردهاست، در حال حاضر در حدود ۳۰کشور زعفران کشت میشود که در سال گذشته ایران با تولید ۳۳۶ تن زعفران مقام اول، هند با تولید ۲۲ تن در رده دوم و افغانستان با تولید ۶ /۱۰ تن در جایگاه سوم قرار گرفتند. از سوی دیگر در جشنوارهای که هر ساله در بروکسل پایتخت بلژیک برگزار میشود، زعفران افغانستان از نظر کیفیت و ذائقه جزو بهترین زعفرانهای دنیا در چند سال اخیر انتخاب شدهاست.
همچنین دکتر عظیم فضلیپور، دارای دکترای مدیریت استراتژیک برند و عضو کمیته ملی برند ایران نیز اخیراً در یک برنامه تلویزیونی در خصوص خطراتی که صنعت زعفران ایران را تهدید میکند، ابراز نگرانی میکند و میگوید:ایران در سالهای گذشته با هدیه دادن پیاز زعفران به افغانستان به منظور کاهش تولید تریاک در این کشور، صنعت زعفران ایران را به نابودی کشاند. وی میافزاید: در گذشته این کشور با نام تریاک معروف شدهبود، اما در حال حاضر با تولید زعفران معروف شدهاست. وی میافزاید: سال گذشته در نمایشگاه برلین، زعفران افغانستان بهترین زعفران جهان معرفی شد. فضلیپور به معاهده لیسبون اشاره میکند و میافزاید: براساس این معاهده اگر کالایی خاص یک سرزمین باشد، مانند زیره کرمان و کشور دیگری آن کالا یا محصول را تولید و ثبت جهانی کند و کد GI، سایر کشورهای تولیدکننده باید به آن کشور حق لایسنس بپردازند. وی تأکید میکند: در دولت قبل و فعلی به رؤسای جمهور نامهای نوشتم و تأکید کردم اگر دولت ایران نجنبد و از میراث سرزمین مادریمان حمایت نکند، زعفران جهان با نام افغانستان ثبت خواهد شد.
وزارت جهاد: زعفران ایران قبل از افغانستان ثبت جهانی شدهاست.
اما مدیر کل زعفران وزارت جهاد کشاورزی در گفتوگو با «جوان»، «هبه» پیاز زعفران به افغانستان را در سالهای گذشته تکذیب میکند و میگوید: پیاز زعفران از طریق مناطق مرزی به افغانستان قاچاق شده و دولت ایران هرگز پیاز زعفران را که حکم طلا برای کشورمان دارد، به هیچ کشوری هدیه نمیدهد. حسین زینعلی میافزاید: تولید ۱۴ تنی زعفران افغانستان در مقابل تولید ۴۰۰ تنی ایران بسیار ناچیز بوده و قابل قیاس نیست. وی در خصوص علت صادرات زعفران ایران از افغانستان میگوید: از آنجایی که ایران هنوز به این سازمان نپیوسته، تمام کشورها برای واردات زعفران ایران به کشورشان تعرفه تعیین کردند، اما افغانستان، چون عضو این سازمان است، زعفرانش را بدون تعرفه صادر میکند و سود میبرد. زینعلی با اشاره به مشکلات به وجود آمده برای صادرات زعفران در سال جاری میافزاید: پیمانسپاری ارزی در سال جاری صادرات زعفران را کاهش داد و ما در حال رایزنی با وزارت صنعت و بانک مرکزی هستیم تا این مشکلات مرتفع شود. متأسفانه این صنعت متولیان زیادی دارد و همین موازیکاریها و نا هماهنگیها صدماتی را به این صنعت وارد کردهاست.
یک عضو اتاق بازرگانی ایران نیز پیش از این گفته بود: قاچاق زعفران ایران به افغانستان به دلیل «فرار از تعهد ارزی» است و درآنجا با نام این کشور صادر میشود. اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، در آینده شاهد برند شدن زعفران افغانستان خواهیم بود. اما مدیر کل زعفران از صادرات ۲۵۰ میلیون دلاری در هشت ماهه امسال خبر میدهد و تأکید میکند: ساکنان نواحی مرزی با افغانستان برای کسب درآمد بیشتر پیاز زعفران یا محصول آماده را به افغانها میفروشند و به تولید داخلیمان آسیب میرسانند. وی میافزاید: معاونت باغبانی وزارت جهاد در سالهای گذشته گیاه زعفران را ثبت جهانی کرده و کشوری میتواند براساس معاهده لیسبون محصولش را ثبت کند که حداقل ۵۰ درصد مصرف زعفران دنیا را تولید کند؛ بنابراین کشور افغانستان به هیچ وجه در حد و اندازه ایران در تولید زعفران نیست و خطری نخواهد داشت. زینعلی تأکید میکند: با راهاندازی بورس بینالمللی زعفران در اوایل سال آینده و رفع چالشهای صادراتی، مشکلات صادرات و قاچاق آن حلشده و برند زعفران ایرانی برجسته خواهد شد.