سرویس سیاسی جوان آنلاین: قرار بود پس از خروج امریکا از برجام، روابط ایران و اروپا حسنه ادامه یابد و حتی برجام را با اروپاییها و بدون حضور امریکا پیش ببریم، اما در عمل طی هفتههای اخیر روابط ایران و اروپا قدم به قدم سردتر میشود. گرچه از ابتدا هم روند رابطه ایران و اروپا چندان حسنه نبود، اما در مواضع علنی دولت روحانی تلاش میکرد این روابط را رو به پیشرفت بداند، هر چند تعلل اروپاییها برای پیشبرد برجام اروپایی مشهود بود. با حمله تروریستی به رژه نیروهای مسلح در اهواز روند تیرگی روابط ایران و اروپا شروع شد. حواشی دیگری هم در این میان رخ داد که عملاً روحانی و دولتمردانش را از اروپا ناامید میکند. حال خبرگزاری ایسنا از رسانههای وابسته به دولت از «احتمال قطع همکاری ایران با اروپا در حوزه مبارزه با ترانزیت مواد مخدر و مهاجران» خبر داده است.
اذعان به عدمتعهد اروپا در برابر برجام
روند همکاریهای ایران و اروپا به نظر میرسد با تجدیدنظرهایی روبهرو شود. ایسنا با اشاره به روند مذاکرات میان ایران و اروپا پس از خروج امریکا از برجام مینویسد: «بعد از خروج امریکا از برجام ایران بنا به درخواست اروپاییها به همراه چین و روسیه و تأکید آنها مبنی بر اینکه با تهیه سازوکاری منافع ایران از برجام را تأمین میکنند، به این قرارداد بینالمللی متعهد ماند و به تعهدات خود عمل کرد. در حالی که ایران از اردیبهشت ماه سال جاری منتظر است در برابر تحریمهای یکجانبه امریکا راهکار مالی اتحادیه اروپا یا SPV عملیاتی یا اجرایی شود و اروپاییها به وعدههای خود در این زمینه عمل کنند، شاهد این بودهایم که مقامات اروپایی بارها به رغم اینکه بعضاً زمانهایی را نیز برای تحقق این روند مشخص کرده بودند، هنوز به صورت عملی و عینی اقدامی را در این مورد انجام ندادهاند چنانکه هنوز افق روشنی در این زمینه مشاهده نمیشود.»
پیش از این دولتمردان روحانی و رسانههای حامی دولت همواره بر ضرورت همکاری با اروپا و قابل اعتماد بودن اروپاییها و تحقق انزوای امریکا در پی این همکاری ایرانی- اروپایی تأکید میکردند. تحلیل و اخباری که گذر زمان معلوم کرد نادرست بودهاند. اخیراً حتی بهزاد نبوی هم به دولت توصیه کرد به جای غرب، روابط با شرق یعنی روسیه و چین و ژاپن را در دستور کار خود قرار دهد.
تروریستها در اروپا
یکی از مواردی که باعث تیرگی روابط ایران و اروپا شد، حمله تروریستی به رژه نیروهای مسلح در اهواز بود؛ اتفاقی که در واقع باید اروپا را بدهکار ایران میکرد، اما موجب بهانه جوییهای کذایی اروپاییها شد. همان روز حمله، تروریستهای گروه عامل حمله این فرصت را یافتند تا به طور مستقیم و از شبکهای تلویزیونی که محل استقرار آن در اروپاست، مسئولیت حمله تروریستی را بر عهده بگیرند؛ اتفاقی که باعث شکایت ظریف و گلایه روحانی در نطق خود در سازمان ملل شد. اروپاییها گرچه قول همکاری دادند، اما در عمل کاری نکردند، تروریستها را تحویل ندادند و حتی مدعی شدند نیروهای اطلاعاتی از ایران را دستگیر کردهاند که قصد انجام اقدامات تروریستی در اروپا را داشتهاند! روشن بود که اروپا برای عمل نکردن به تعهدات برجامی خود پی بهانه میگردد.
ایسنا مینویسد: «با توجه به گلهمندی ایران از اتحادیه اروپا به خاطر بدعهدی آنها در اجرای تعهداتشان به نظر میرسد طی دو سه ماه پایانی سال ۲۰۱۸ و ژانویه ۲۰۱۹ برخی از کشورهای اروپایی به صورت هماهنگ جهت فرار از پاسخگویی به خاطر بدعهدیشان با طرح برخی از مسائل حاشیهای و همچنین فشار کشوری همچون امریکا تلاش کردهاند روابط ایران و اتحادیه اروپا را با چالشهایی روبهرو کنند به نحوی که توجه افکار عمومی را از بدعهدی اروپاییها در اجرای تعهداتشان دور کنند. در همین چارچوب میتوان به ادعاهای اخیر فرانسه، دانمارک و هلند در ارتباط با اقدام ایران جهت انجام عملیات تروریستی در این کشور و سوءقصد به شهروندان این سه کشور اشاره کرد؛ موضوعی که با واکنش مقامات وزارت امور خارجه ایران مواجه شد، چنانکه محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه در توئیتی با اشاره به این ادعاها نوشت: فرانسه، هلند و دانمارک در حالی این ادعاها را مطرح میکنند که این کشورها سالهاست محل اسکان گروههای تروریستی هستند که دستشان به خون صدها نفر از ایرانیان آلوده است. تحولات صورت گرفته در روابط ایران و برخی از کشورهای اروپایی به مواردی همچون بازداشت یک دیپلمات ایرانی در آلمان، اخراج تعدادی از دیپلماتهای ایران از دانمارک، هلند و آلبانی و اعمال تحریمهای اتحادیه اروپا علیه ایران محدود نمیشود و نمونه آخر این اقدامات ضد ایرانی را میتوان تصمیم کشور لهستان برای برگزاری نشست ضدایرانی ورشو با همکاری امریکا عنوان کرد.»
تصمیمی جدید در وزارت خارجه؟!
حال این خبرگزاری که از رسانههای وابسته به دولت محسوب میشود، مدعی شده وزارت خارجه در مورد رابطه با اروپا تصمیم جدیدی گرفته است: «در همین چارچوب بر اساس برخی اخبار شنیده شده به نظر میرسد دستگاه دیپلماسی ایران با هماهنگی با سایر دستگاههای تصمیمساز در کشور احتمالاً در نوع همکاریهای ایران با اتحادیه اروپا تجدید نظر کند. در حال حاضر ایران و اتحادیه اروپا در حوزههای مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی در موضوع مهاجران و مبارزه با ترانزیت مواد مخدر با یکدیگر همکاری دارند و بر اساس اطلاع خبرنگار ایسنا، دستگاه دیپلماسی ایران تصمیم دارد در فاز اول اجرای تصمیم مورد اشاره، همکاریهای خود را با این اتحادیه در حوزه مبارزه با ترانزیت مواد مخدر و مهاجران قطع کند و به این نوع همکاریها پایان دهد.» گرچه این تحلیل به شکل یک احتمال و گمانهزنی مطرح شده، اما به نظر میرسد خالی از گزارههای خبری نیست. حسن روحانی یک ماه پیش از این و طی یک سخنرانی در دومین کنفرانس رؤسای مجالس ایران، پاکستان، ترکیه، چین، روسیه و افغانستان (چالشهای تروریسم و ارتباطات درون منطقهای) برای مقابله با تروریسم گفته بود: «من به کسانی که تحریمها را تحمیل میکنند، هشدار میدهم که اگر توانایی ایران برای مبارزه با مواد مخدر و تروریسم تحت تأثیر قرار بگیرد، شما از تهدید مواد مخدر، پناهجویان، بمبها و تروریسم در امان نخواهید ماند.» او در ادامه این تهدید صریح گفت: «ما در مبارزه با تروریسم مصمم هستیم... صدها نیروی ارزشمند را قربانی کرده و سالانه میلیونها دلار خرج میکنیم. ما انتظار نداریم غرب سهم خود را پرداخت کند، اما باید بدانند که تحریمها به ظرفیت ایران برای مبارزه با مواد مخدر و تروریسم آسیب میرسانند. ایران بین افغانستان، بزرگترین تولیدکننده تریاک جهان و پاکستان، مرکز عمده ترانزیت آسیای مرکزی برای تجارت جهانی مواد مخدر واقع است. ما ۸۰۰ میلیون دلار برای مبارزه با مواد مخدر صرف میکنیم که سلامت ملتها را از شرق اروپا به غرب امریکا و شمال آفریقا تا غرب آسیا تضمین میکند. تصور کنید در صورت نقص و شکاف در این سد چه فاجعهای رخ خواهد داد.» همان زمان رویترز نوشت: «از دور تازه تحریمها، سیل مهاجرت از ایران بعد از فشار اقتصادی ناشی از تحریمها آغاز شده است. بر اساس آمار آژانس مهاجرت سازمان، بیش از ۷۰۰ هزار مهاجر بدون ثبتنام و مدارک شناسایی افغان، بعد از تحریمها از ایران بازگشتهاند و رسانههای ایرانی گفتهاند که برخی از افغانها به دنبال ورود به ترکیه برای رسیدن به اروپا هستند.»
در پایان این گزارش آمده است: «اگر چنین گمانهزنیهایی درست باشد و ایران در این مسیر گام بردارد که احتمال آغاز این روند بسیار است، این موضوع میتواند به عنوان یک نقطه کلیدی و اساسی در روابط دو طرف باشد. از یک طرف میتواند آغازی برای دور شدن هر چه بیشتر ایران از اروپا باشد که با اقدامات اساسی و تجدیدنظر ایران در برخی سیاستهای قبلی خود نسبت به اروپا صورت خواهد پذیرفت یا اینکه پایان بخش دوران سردرگمی اروپا باشد و دو طرف وارد فضای بهتری نسبت به گذشته شوند.»