جوان آنلاین: یارانه‌های مشروط انرژی یک رویکرد استراتژیک برای حمایت از صنعت و ترویج تکمیل زنجیره ارزش ارائه می‌دهد. با پیوند دادن یارانه‌ها به شرایط خاص، مانند تولید با ارزش افزوده یا سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی، دولت‌ها می‌توانند شرکت‌ها را تشویق کنند تا از منابع انرژی به‌طور مؤثرتر استفاده کنند و تنوع اقتصادی را تقویت کنند. یارانه‌های مشروط صنایع را تشویق می‌کند تا فراتر از صادرات مواد خام حرکت کنند و بر توسعه محصولات با ارزش افزوده بالاتر تمرکز کنند که می‌تواند منجربه افزایش درآمد، ایجاد شغل و پیشرفت‌های فناوری شود. دولت با درک نیاز به سیاست‌های هدفمند، فرمول جدیدی را برای اصلاح نرخ و قیمت خوراک گاز ارائه کرده است. این فرمول میانگین تغییرات قیمت داخلی و‌هاب جهانی گاز را در نظر می‌گیرد و رویکرد قابل پیش‌بینی‌تری برای تعیین قیمت انرژی ارائه می‌دهد. اعلام اخیر قیمت گاز صنعتی شهریور ماه نشان دهنده اجرای این فرمول با قیمت‌های زیر سقف تعیین شده در قانون بودجه سنواتی است. این قانون همچنین تصریح می‌کند که هر نرخ کمتر از نرخ صادراتی باید مشمول یارانه مشروط انرژی باشد. با اعطای تخفیف در یارانه انرژی مشروط به توسعه زنجیره ارزش، دولت ایران می‌تواند به طور مؤثر از صنایع هدف حمایت کرده و تولید با ارزش افزوده را تشویق کند. این رویکرد تضمین می‌کند که یارانه‌های انرژی حتی‌الامکان استفاده می‌شوند و با اهداف اقتصادی ملی همسو می‌شوند.
تخصیص کارآمد منابع حاصل از حمایت یارانه‌ای از صنایع و تکمیل زنجیره ارزش از عوامل کلیدی در سیاستگذاری هوشمند برای کشور‌های توسعه یافته در سراسر جهان است. حمایت مشروط و انگیزه‌های محدود زمانی نقش مهمی در هدایت منابع صنعت به سمت اهداف خاص دارند. یکی از ابزار‌های مؤثری که دولت‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند، ارائه یارانه‌های انرژی کم هزینه برای ارتقای توسعه زنجیره ارزش است. با این حال، در صنعت ایران، اعطای بی‌قید و شرط یارانه ارزان انرژی، به ویژه در بخش پتروشیمی متانول، چالش‌های مهمی را در پی‌داشته است. بیشتر متانول تولیدی ایران به صورت خام و بدون استفاده در داخل صادر می‌شود. این امر منجربه از دست رفتن فرصت‌های تولید با ارزش افزوده و کسری بودجه به دلیل تأمین گاز با قیمت ارزان شده است. برای رسیدگی به این موضوع، دولت ایران اخیراً اقداماتی را برای اصلاح نرخ و قیمت خوراک گاز انجام داده و فرمول جدیدی را ارائه کرده است که تغییرات قیمت داخلی و هاب‌های گاز جهانی را در نظر می‌گیرد. اعطای بی‌قید و شرط یارانه ارزان انرژی در ایران مانع از توسعه زنجیره ارزش در صنایع مختلف به ویژه در بخش پتروشیمی متانول شده و اتکای بیش از حد به خوراک ارزان گاز منجر به صادرات متانول خام بدون استفاده از آن در داخل شده است. این رویکرد توانایی کشور را برای ایجاد ارزش اضافی از منابع طبیعی محدود کرده و منجر به از دست رفتن فرصت‌ها برای توسعه صنعتی و رشد اقتصادی شده است.
یارانه‌های مشروط می‌تواند سرمایه‌گذاری در صنایع پایین دستی را تحریک کند، پیشرفت‌های فناوری را ارتقا دهد و رقابت را در بازار جهانی افزایش دهد. با اولویت‌بندی تکمیل زنجیره ارزش، ایران می‌تواند اتکای خود به صادرات مواد خام را کاهش دهد، مشاغل با مهارت‌های بالاتر ایجاد کند و از طریق محصولات با ارزش افزوده درآمد بیشتری ایجاد کند. برای اطمینان از اثربخشی یارانه‌های مشروط انرژی، اجرای صحیح و مکانیسم‌های نظارتی ضروری است. دولت باید معیار‌ها و دستورالعمل‌های روشنی را برای صنایع و پروژه‌های واجد شرایط تعیین کند و الزامات خاص برای تکمیل زنجیره ارزش را مشخص کند. فرآیند‌های نظارتی شفاف و ارزیابی‌های منظم می‌تواند به پیگیری پیشرفت صنایع یارانه‌ای و اطمینان از رعایت شرایط تعیین‌شده برای دریافت یارانه انرژی کمک کند. علاوه بر این، همکاری بین دولت، سهامداران صنعت، و کارشناسان مربوطه می‌تواند اجرای مؤثر سیاست‌ها را تسهیل کند و محیطی حمایتی را برای توسعه زنجیره ارزش ایجاد کند.
همچنین برای بهینه‌سازی مزایای یارانه‌های مشروط انرژی، برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژی‌های خاص بخش بسیار مهم است. دولت باید ارزیابی‌های جامعی را برای شناسایی صنایع کلیدی با پتانسیل زنجیره ارزش انجام دهد و برنامه‌های یارانه‌ای متناسب با نیاز‌های خاص آن‌ها طراحی کند. این رویکرد امکان سرمایه‌گذاری هدفمند، انتقال فناوری و توسعه مهارت‌ها را فراهم می‌کند و صنایع را قادر می‌سازد تا در زنجیره ارزش حرکت کنند و به طور مؤثر در بازار‌های جهانی رقابت کنند. برنامه‌ریزی بلند مدت همچنین ثبات و تداوم در اجرای سیاست‌ها را تضمین می‌کند و محیطی مساعد برای رشد صنعتی پایدار فراهم می‌کند.
الزام هزینه‌کرد حاشیه سود حاصل از تخفیف ۲ هزارو ۲۰۰ تومانی هر مترمکعب گاز به صنایع در جهت تکمیل زنجیره ارزش
فرشاد جامع کارشناس انرژی در گفتگو با «جوان» با اشاره به اهمیت هدایت منابع صنعت حاصل شده از اعطای یارانه انرژی ارزان دریافتی صنایع در جهت تکمیل زنجیره‌های ارزش گفت: «یکی از محور‌های کلیدی در زمینه سیاستگذاری هوشمند بر تکمیل زنجیره ارزش در کشور‌های توسعه یافته دنیا، هدایت‌دهی منابع صنایع با ایجاد حمایت‌های مشروط به اهداف خاص و از نظر زمانی نیز کاملاً محدود است. یکی از مهم‌ترین ابزار‌های در دسترس حاکمیت اعطای انرژی به قیمت پایین وارزان مشروط به توسعه زنجیره ارزش است. در همین زمینه مهم‌ترین مشکل در زمینه اعطای انرژی ارزان قیمت به صنعت در صنعت ایران، پتروشیمی‌های متانولی بوده است که به طور کامل به رانت خوراک گازی ارزان وابسته شدند و تقریباً همه متانول تولیدی ایران بدون استفاده در داخل کشور، به صورت خام صادر می‌شود. از همین رو یکی از اشتباهات بزرگ اعطای یارانه انرژی ارزان قیمت بدون قید و شرط است که در ایران اتفاق افتاده است و حالا ایران نه تنها از خام‌فروشی متانول از گاز طبیعی سودی نمی‌کند؛ بلکه از این محل به دلیل اعطای گاز به قیمت ارزان، ضرر نیز کرده است و دچار کسری بودجه شده است.»
وی در رابطه با قیمت ۴ هزارو ۸۰۰ تومانی فرمول جدید نرخ خوراک در شهریور ۱۴۰۲ و اختلاف آن با قیمت سقف ۷ هزار تومانی تعیین شده در قانون بودجه گفت: «در همین زمینه اخیراً دولت ایران در جهت حل معضل رانت خوراک و برای هدفمندسازی نظام یارانه‌های انرژی، تصمیم به اصلاح نرخ خوراک کرده است و قیمت نرخ خوراک گاز را براساس فرمولی جدید مبتنی بر میانگینی از تغییرات قیمت داخلی و هاب‌های جهانی گاز به همراه یک کف و سقف محاسباتی در نظر گرفته است که موجب شده است که این فرمول پیش‌بینی‌پذیر شود. در روز‌های اخیر نیز قیمت گاز صنایع برای شهریور اعلام شده است که نرخ ۴ هزارو ۸۰۰ تومان خروجی فرمول بوده است؛ با وجود فرموله شدن نرخ خوراک، قیمت‌های پایین‌تر از سقف ۷ هزار تومانی تعیین شده در قانون بودجه سنواتی، باید متناسب با تخفیف اعطا شده تعهداتی مشروط در جهت تکمیل زنجیره ارزش گرفته شود. در قانون برنامه هفتم توسعه در گزارش کمیسیون تلفیق آمده است که هر نرخی پایین‌تر از نرخ صادراتی باید مشمول اعطای مشروط یارانه انرژی شود.»
این کارشناس انرژی در رابطه با اهمیت تخصیص مشروط یارانه‌های انرژی گفت: «با اعطای تخفیفات اعطایی در زمینه یارانه انرژی مشروط به توسعه زنجیره ارزش می‌توان شاهد اثربخشی حمایت دولت باشیم وگرنه اعطای بدون قید و شرط یارانه انرژی کاملاً غلط است و تکرار همان راه غلط قبلی در تداوم خام‌فروشی صنعتی است و این روند به معنای گرفتاری کشور در تله انرژی مجازی و صادرات انرژی ارزان صنعتی به جای خلق ارزش حاصل از محصول تولیدی خواهد بود. بنابراین باید اعطای نرخ خوراک پایین‌تر از سقف ۷ هزار تومانی تعیین شده در قانون بودجه سنواتی، تنها مشروط به هزینه‌کرد سود حاصل در زنجیره ارزش باشد.»
وی در پایان تأکید کرد: «باید تمام سود حاصل از اعطای این تخفیف گازی جدید معادل ۲ هزارو ۲۰۰ تومان در هر مترمکعب گاز محاسبه شود و از صنایع تعهد گرفته شود که حتماً این حاشیه سود ایجاد شده در تکمیل و توسعه زنجیره ارزش هزینه گردد.»
اعطای مشروط تخفیف گازی به صنایع برای تکمیل زنجیره ارزش
حمید بهزادی بخش کارشناس حوزه سیاستگذاری اقتصادی نیز در گفتگو با «جوان» در رابطه با اصلاح وضعیت نرخ خوراک و تخفیف جدید گازی به صنایع گفت: «سیاستگذاری هوشمند در کشور‌های توسعه یافته اغلب شامل هدایت منابع صنعت به سمت اهداف خاص از طریق حمایت مشروط و مشوق‌های محدود زمانی است. یکی از ابزار‌های مؤثری که دولت‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند، ارائه یارانه‌های انرژی کم هزینه، مشروط به توسعه زنجیره ارزش است. با این حال، اعطای بی‌قید و شرط یارانه ارزان انرژی در صنعت ایران، به ویژه در بخش پتروشیمی متانول، چالش‌های مهمی را در پی‌داشته است. بیشتر متانول تولیدی ایران به صورت خام و بدون استفاده در داخل صادر می‌شود که این امر منجر به از دست رفتن فرصت‌های تولید با ارزش افزوده و کسری بودجه به دلیل تأمین گاز با قیمت پایین می‌شود. دولت ایران با درک نیاز به سیاست‌های هدفمند، اخیراً اقداماتی را برای اصلاح نرخ و قیمت خوراک گاز انجام داده و فرمول جدیدی را براساس تغییرات قیمت داخلی و‌هاب‌های گاز جهانی ارائه کرده است.»
وی ادامه داد: «یارانه‌های مشروط انرژی یک رویکرد استراتژیک برای حمایت از صنعت و ترویج تکمیل زنجیره ارزش ارائه می‌دهد. با پیوند دادن یارانه‌ها به شرایط خاص، مانند تولید با ارزش افزوده یا سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌دستی، دولت‌ها می‌توانند شرکت‌ها را تشویق کنند تا از منابع انرژی به‌طور مؤثرتر استفاده کنند و تنوع اقتصادی را تقویت کنند. یارانه‌های مشروط صنایع را تشویق می‌کند تا فراتر از صادرات مواد خام حرکت کنند و بر توسعه محصولات با ارزش افزوده بالاتر تمرکز کنند که می‌تواند منجربه افزایش درآمد، ایجاد شغل و پیشرفت‌های فناوری شود.»
وی در رابطه با تخفیف گازی حاصل از خروجی فرمول گازی جدید گفت: «اعلام اخیر قیمت گاز صنعتی شهریور ماه نشان دهنده اجرای این فرمول با قیمت‌های زیر سقف تعیین شده در قانون بودجه سنواتی است. این قانون همچنین تصریح می‌کند که هر نرخ کمتر از نرخ صادراتی باید مشمول یارانه مشروط انرژی باشد و در هر مترمکعب حدود ۲ هزارو ۲۰۰ تومان تخفیف داده شده است که برای صنعت ما که حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روز مصرف دارد بالغ بر سود روزانه معادل ۲۲۰ میلیارد تومانی در روز در کل صنعت خواهد شد. باید این میزان سود روزانه در کل صنعت در جهت تکمیل زنجیره ارزش هزینه گردد. اعطای تخفیف در یارانه انرژی مشروط به توسعه زنجیره ارزش تضمین می‌کند که یارانه‌های انرژی حتی الامکان استفاده می‌شوند و با اهداف اقتصادی ملی همسو می‌شوند. یارانه‌های مشروط می‌تواند سرمایه‌گذاری در صنایع پایین دستی را تحریک کند، پیشرفت‌های فناوری را ارتقا دهد و رقابت را در بازار جهانی افزایش دهد. با اولویت‌بندی تکمیل زنجیره ارزش، ایران می‌تواند اتکای خود به صادرات مواد خام را کاهش دهد، مشاغل با مهارت‌های بالاتر ایجاد کند و از طریق محصولات با ارزش افزوده درآمد بیشتری ایجاد کند.»
بهزادی بخش در پایان گفت: «برای به حداکثر رساندن تأثیر یارانه‌های مشروط انرژی، اطمینان از اینکه سود حاصل از اعطای تخفیف گاز جدید به طور کامل در تکمیل و توسعه زنجیره ارزش سرمایه‌گذاری می‌شود، بسیار مهم است. دولت باید مکانیسم‌هایی را برای محاسبه و تخصیص سود یارانه ایجاد کند و اطمینان حاصل کند که آن‌ها به سمت صنایع متعهد به تکمیل زنجیره ارزش هدایت می‌شوند. فرآیند‌های نظارت شفاف و ارزیابی‌های منظم می‌تواند به پیگیری استفاده از سود یارانه‌ها و اطمینان از رعایت شرایط تعیین‌شده برای دریافت یارانه انرژی کمک کند.»
جمع‌بندی
یارانه‌های مشروط انرژی یک رویکرد استراتژیک برای حمایت از تکمیل زنجیره ارزش در صنعت ایران ارائه می‌دهد. با پیوند دادن یارانه‌ها به شرایط خاص، مانند تولید با ارزش افزوده و سرمایه‌گذاری در صنایع پایین دستی، دولت می‌تواند تنوع اقتصادی را ارتقا دهد، درآمد بیشتری ایجاد کند و پیشرفت‌های فناوری را تقویت کند. اصلاح اخیر نرخ خوراک گاز و فرمول قیمت نشان دهنده تعهد دولت ایران به هدفمندی یارانه‌های انرژی است. با این حال، اجرای مؤثر، نظارت و برنامه‌ریزی بلندمدت برای تضمین موفقیت این سیاست‌ها بسیار مهم است. با اولویت‌بندی تکمیل زنجیره ارزش، ایران می‌تواند پتانسیل صنعتی کامل خود را باز کند، وابستگی به صادرات مواد خام را کاهش دهد و اقتصاد پایدارتر و مقاوم‌تری ایجاد کند. یارانه‌های مشروط انرژی فرصتی برای دگرگونی صنعت ایران، ترویج نوآوری و جایگاه کشور به عنوان یک بازیگر رقابتی در بازار جهانی فراهم می‌کند.
