جوان آنلاین: سرمایه‌گذاری برای تعویض بخاری‌های فرسوده در فاز اول، معادل ۵میلیون بخاری فرسوده در مناطق کمتربرخوردار، کمتر از ۱۰۰هزار‌میلیارد تومان است، اما در طرف مقابل اعطای گاز صرفه‌جویی‌شده به صنایع با ارزش افزوده بالای اقتصادی صـادرات‌محور و نیـروگـاه‌ها حـداقل ۵میلیارد دلار معادل ۲۵۰هزار‌میلیارد تومان به نفع کشور خواهد شد و از طرف دیگر فقط یک بار ۱۰۰هزار‌میلیارد تومان سرمایه‌گذاری خواهد شد، ولی در طرف مقابل هر ساله معادل ۱۰میلیارد مترمکعب گاز صرفه‌جویی و بهینه‌سازی شده وجود خواهد داشت، از همین رو باید صنایع به صورت پیش‌دستانه برای تأمین مالی بخشی یا کل اجرای طرح ورود کنند.
ناترازی گاز در فصول سرد سال در ایران موضوعی حیاتی است که ناشی از افزایش قابل توجه مصرف گاز خانگی و غیرصنعتی برای مقاصد گرمایشی است. ناترازی در عرضه و تقاضای گاز در ایران عمدتاً ناشی از افزایش مصرف در بخش‌های خانگی و غیرصنعتی در فصول سرد سال نسبت به فصول گرم است. الگوی مصرف بالا و غیرایده‌آل در بخش خانگی، عمدتاً برای گرمایش فضا‌های مسکونی و تجاری، منجر به افزایش قابل توجه مصرف گاز می‌شود. این عدم‌توازن چالش مهمی را برای توزیع و استفاده کارآمد از منابع گاز ایجاد می‌کند.
اهمیت وسایل گرمایشی
و بهره‌وری انرژی
گرمایش در بخش‌های خانگی و غیرصنعتی به شدت به بخاری‌ها وابسته است و ناکارآمدی سیستم‌های گرمایشی قدیمی به اتلاف انرژی قابل توجهی کمک می‌کند. ظهور فناوری‌های گرمایشی جدید که قادر به به‌حداقل‌رساندن تلفات گرما هستند، فرصتی برای پرداختن به این موضوع است. با تمرکز بر نوسازی و جایگزینی بخاری‌های قدیمی با مدل‌های با راندمان بالا و نسل جدید، می‌توان اتلاف انرژی در بخش گرمایش خانگی را به میزان قابل توجهی کاهش داد. اجرای طرح جامع تعویض بخاری، همسو با یک استراتژی پنج ساله در برنامه هفتم توسعه، برای رفع چالش‌های مصرف گاز در ایران حیاتی است. هدف این طرح کاهش اتلاف انرژی در بخش گرمایش خانگی است که در نهایت منجر به عرضه و تقاضای گاز متعادل‌تر می‌شود. با کاهش تخمینی تا ۱۰میلیارد مترمکعب در سال در اوج مصرف، این طرح ظرفیت کاهش مصرف گاز را تا حدود ۱۰۰میلیون مترمکعب در روز در دوره‌های اوج گرمایش دارد.
چالش‌های تأمین مالی و لزوم سرمایه‌گذاری در این بخش از سوی صنعت
با وجود اهمیت طرح تعویض بخاری، تأمین مالی همچنان یک مانع بزرگ است. تقاضای گاز صنایع محرکه در دوره‌های پیک مصرف، تأمین مالی پروژه را با مشکل مواجه می‌کند، با این حال، فرصتی برای صنایع وجود دارد که در طرح جایگزینی بخاری سرمایه‌گذاری کنند، زیرا مزایای اقتصادی و ظرفیت عرضه مستقیم گاز در روز‌های اوج مصرف را ارائه می‌دهد. با بهینه‌سازی مصرف گاز و جلوگیری از کمبود گاز در صنایع پیشران، این رویکرد با استفاده پایدار از گاز و امکان‌سنجی اقتصادی همسو می‌شود.
مهم‌ترین مزیت طرح اصلاح و تعویض بخاری‌های فرسوده تأمین نیاز صنایع در دوره پیک مصرف است؛ صنایع با هزینه‌کرد در این طرح، اولاً از مزایای گاز صرفه‌جویی‌شده استفاده خواهند کرد و از طرف دیگر مردم نیز با کاهش مصرف خود، شاهد تأثیر پرداخت قبوض انرژی کمتری خواهند بود.
پرداختن به چالش‌های مرتبط با مصرف گاز در بخش خانگی، به ویژه تمرکز بر نیاز به بهبود دستگاه‌های گرمایشی و استراتژی‌ها برای به حداقل رساندن اتلاف انرژی، همچنین تأثیر بالقوه اجرای طرح جایگزینی بخاری برای بهینه‌سازی مصرف گاز و جلوگیری از ناترازی در دوره‌های اوج تقاضا مورد توجه کنشگران این حوزه است.
راهکار بهینه‌سازی و کاهش مصرف گاز در بخش خانگی
الله‌وردی دهقانی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفتگو با «جوان» با اشاره به موضوع طرح تعویض بخاری‌ها در کشور و کاهش ۱۰میلیارد مترمکعبی گاز گفت: طرح تعویض بخاری‌های فرسوده به مبحث مدیریت مصرف گاز در کشور بازمی‌گردد.
وی افزود: کاهش ۱۰میلیارد مترمکعبی گاز در پی تعویض بخاری‌های گازی رقم قابل توجهی است و این رویکرد در زمینه کاهش مصرف گاز می‌تواند برای چندین دهه نیز تأثیرگذار باشد.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی ادامه داد: به عنوان مثال بخاری‌های برقی و وسایل گرمایشی گازی مصرف بالایی دارند و اگر ما بتوانیم مصرف آن‌ها را با در نظر گرفتن طرح تعویض بخاری‌های فرسوده حداقل به نصف یا یک‌سوم کاهش دهیم، می‌توانیم در مصرف گاز صرفه‌جویی مناسبی داشته باشیم.
وی با بیان اینکه تعویض بخاری‌ها منابع زیادی را به خود اختصاص نخواهد داد، بیان کرد: شاید برای یک بار در این بخش هزینه کنیم، اما همین یک مرتبه به اندازه ارزش مازاد گاز مصرفی در طول یک سال هم نخواهد شد، بنابراین ما می‌توانیم این وسایل را با هدف کاهش مصرف گاز به صورت رایگان در اختیار مردم قرار دهیم.
این نماینده مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: با تعویض این بخاری‌ها می‌توانیم به مدت ۲۰ سال، ۱۰درصد گاز برای گرمایش خانوار‌ها را ذخیره کنیم و این رقم، رقم درشتی خواهد شد، بنابراین ضرورت دارد دولت و وزارت نفت به جد به این بخش ورود کنند و بخاری‌های به‌روز و کم‌مصرف را در اختیار مردم قرار دهند.
دهقانی ادامه داد: راهکار مهم در این زمینه همراهی و مشارکت صنایع در جهت تأمین مالی این طرح است؛ طرح تعویض بخاری‌ها از نظر زمان بهینه‌سازی مصرف و حجم مناسب صرفه‌جویی گاز از طریق جایگزینی بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های با بازدهی بالا، بسیار مهم و کلیدی است.
وی همچنین به دیگر راهکار بهینه‌سازی مصرف اشاره کرد و گفت: تعرفه پلکانی یک اقدام عادلانه در توزیع انرژی قلمداد می‌شود. باید در زمینه گاز مناطق سردسیر و برق بخش‌های گرمسیر استثنائاتی در نظر گرفته شود چراکه ما در این بخش‌ها خانواده‌هایی داریم که زیر خط فقر هستند و باید بتوانند مبالغ مصرف انرژی خود را پرداخت کنند، اما در سایر موارد و مصارف و در بخش‌های نیمه‌سرد و نیمه‌گرم و کسانی که مصارف زیادی در ویلا‌های شخصی خود دارند، باید مصرف انرژی آن‌ها به درستی محاسبه شود، بنابراین دولت نباید از نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها در امور گاز عقب‌نشینی کند.
جمع‌بندی
پرداختن به موضوع ناترازی گاز در بخش خانگی ایران نیازمند رویکردی چند وجهی است که شامل اتخاذ دستگاه‌های گرمایشی با راندمان بالا، اجرای طرح جایگزینی بخاری استراتژیک و مشارکت صنایع در بهینه‌سازی مصرف گاز است. با اولویت‌بندی کارایی انرژی و استفاده پایدار از گاز، ایران می‌تواند در جهت دستیابی به عرضه و تقاضای گاز متعادل‌تر و در نهایت به نفع هر دو بخش خانگی و صنعتی و در عین حال کمک به ثبات کلی اقتصادی تلاش کند.
