محمدرضاهادیلو
برداشت روزافزون از درختان به عنوان منابع حیاتی اکوسیستم، نابودی جنگل‌ها را به دنبال داشته است، به‌گونه‌ای که سالانه از جنگل‌های دنیا مساحتی معادل کشور یونان از بین می‌رود. در کمال بی توجهی مسئولان امر و نادیده گرفتن تخلفات صورت گرفته و درحال انجام در زمینه از بین بردن جنگل ها در ایران باید گفت که 45 درصد از مساحت جنگل‌های کشور از روی نقشه پاک شده اند که علاوه بر بروز مشکلات زیست محیطی بی شمار، این فرآیند فرسایش خاک و سیل‌های ویرانگر را نیز در برداشته است، اما این درحالی است که اگر محصولاتی که از چوب درختان به دست می آیند را دوباره بازیافت شوند، ضمن حفاظت از درختان، منافع چندمنظوره دیگری را نیز دربردارد. براساس مطالعات صورت گرفته، در کارخانه‌هایی که در آنها از کاغذ بازیافتی برای تولید دوباره کاغذ استفاده می‌شود، میزان انرژی مصرفی 40 درصد کمتر از کارخانه‌هایی است که از الوار استفاده می‌کنند.
***
وقتی قرار باشد با مسئولان و دست اندرکاران عرصه کاغذ در مورد میزان لطمات تولید کاغذ به محیط زیست به صحبت بنشینیم به چنان آمارهای وحشتناکی خواهیم رسید که قبولش مهر تاییدی بر وقوع فاجعه ای زیست محیطی در آینده خواهد بود.
بر اساس نظر کارشناسان، برای تولید یک تن کاغذ باید 17 اصله درخت تنومند قطع شود. اما موضوع به همین جا ختم نمی شود زیرا جالب است بدانیم هر درخت به طور متوسط سالانه 6 کیلوگرم دی‌اکسیدکربن را به اکسیژن تبدیل می‌کند، با این تفاسیر اگر روند قطع درختان به همین صورت ادامه پیدا کند در آینده ای نه چندان دور، حوادث و فجایع جبران ناپذیری کره زمین را با تمام موجودات زنده اش تهدید می کند.
چوب درختان در صنایع متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرد اما کاغذ مهمترین محصولیست که تنه درختان عظیم را به کارخانه های بزرگ الوار می کشاند، حال اگر بتوان کاغذ های مصرف شده را یکبار دیگر در چرخه مصرف قرار داده و به قول معروف، با بازیافت کاغذهای قبلی به محصولات جدیدتری رسید، می توان جلوی قطع درختان زیادی را گرفت.
هزینه های تولید کاغذ فقط به از بین رفتن درختان خلاصه نمی شود زیرا برای تولید یک تن کاغذ از الوار تازه، به 300 هزار لیتر آب نیاز است که در صورت استفاده از کاغذ بازیافتی این میزان 60 درصد کاهش می‌یابد. همچنین کاهش حمل‌ونقل ناشی از بازیافت، باعث کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن در جو می‌شود.
*تولید کاغذ از کاغذ
یکی از دلایلی که نمی شود از کاغذهای استفاده شده، کاغذ جدیدی به دست آورد، عدم امکان بازیافت دوباره آنهاست زیرا جدا نکردن زباله ها از همان مبدا و مخلوط شدن زباله های تر و خشک با یکدیگر این کار را غیر ممکن می سازد.
در بسیاری از شهرهای بزرگ ایران، یکی از برنامه های ویژه شهرداران بازیافت زباله هاست که در این بین، مشهد پیشرو بوده و در جهت حفاظت از محیط زیست گام های اساسی و حساب شده ای برداشته است.
بر طبق اماری که سازمان مدیریت پسماند شهرداری مشهد ارایه کرده، روزانه بیش از 1800 تن زباله از سطح این شهر جمع‌آوری می‌شود که فقط 260 تن آن زباله خشک و قابل بازیافت است و 30درصد این زباله های خشک کاغذ هستند که چیزی معادل 86 تن می شود.
به گفته مسئولان سازمان مدیریت پسماند مشهد، این سازمان برای جمع‌آوری کاغذهای باطله ازسوی پیمانکاران بخش خصوصی، با ادارات، مدارس و دکه‌های مطبوعاتی همکاری دارد که در این اقدام 300 مدرسه، 868 اداره و 72 دکه مطبوعاتی مشارکت دارد همچنین با استفاده از اهرم های تشویقی شرایطی را به وجود آورده تا شهروندان به جمع آوری کاغذهای باطله و تحویل آنها به مراکز و اماکن مشخص شده ترغیب شوند. بر همین اساس در کنار ادارات، مدارس و دکه‌های مطبوعاتی، فروشگاه‌های لوازم‌التحریر منتخب با دریافت کاغذهای باطله شهروندان، بن خرید کتاب به آنها ارائه می‌کنند که گام موثری در جهت تفکیک زباله ها از مبدا، بخصوص در مورد کاغذ است.
با برنامه ریزی ها و ارتباطاتی که در مشهد به وجود آمده است، روزانه از این اماکن 52 تن زباله جمع‌آوری می‌شود که به این میزان باید کاغذهایی را که ازسوی شهروندان به 36 ایستگاه مبادله پسماند تحویل داده می‌شوند را هم بیفزاییم.
هم اکنون در کیلومتر 5 جاده نیشابور-مشهد مجتمعی در حال فعالیت است که از سال 83 و با مشارکت بخش خصوصی احداث و کارش را در زمینه بازیافت آغاز کرده است. این مجتمع صنعتی بازیافت، قادر است روزانه 15تن کاغذ را به خمیر تبدیل و دوباره از آن کاغذ بسازد که با یک ضرب و تقسیم ساده می توان به این نتیجه رسید که در طول مدت فعالیتش از روز نخست تا کنون چیزی حدود 50 هزار تن کاغذ تولید و تحویل جامعه داده است که بی شک برگ برنده ای برای مشهد به شمار می اید.
*حفاظت از 100میلیون درخت
جلوگیری از هدررفت سرمایه ملی، کاهش نیاز به محل‌های دفن زباله، بی‌نیازی از دستگاه‌های زباله‌سوز، اشتغال‌زایی و بسیاری از مزایای دیگر نتیجه بازیافت کاغذهای باطله است زیرا کارشناسان بهداشتی معتقدند یکی از مهمترین مزایای بازیافت کاغذ باطله این است که موجب کاهش ورود آلاینده ها به محیط زیست و هوا می شود زیرا در محل دفن کاغذ و مقوای باطله گاز متان تولید می‌شود که در شمار گازهای گلخانه‌ای قرار دارد.
درحال حاضر تنها 10 درصد کاغذ دورریز در ایران بازیافت می‌شود و90 درصد باقی مانده راهی زباله‌گاه ها می شوند.
متاسفانه ما ایرانی ها در تولید زباله، گوی سبقت را از همنوعان خودمان در کشورهای دیگر ربوده ایم و در این راه از تخریب و دوریز هیچ چیز هم دریغ نمی کنیم. اما به عقیده صاحبنظران اگر هر نفر در ایران در طول سال فقط کاغذهای باطله خود را جمع‌آوری کند، معادل یک و نیم اصله درخت خواهد شد. با جمعیت 70میلیونی ایران با همین یک کار کوچک می توان از قطع بیش از 100 میلیون درخت در طول یک سال جلوگیری کرد.
با این تفاسیر و با در نظر گرفتن این موضوع که ایران یکی از کشورهای امضاکننده پیمان کیوتو برای کاهش گازهای گلخانه‌ای است شاید امار و ارقام فوق تلنگری باشد برای اینکه فکر کنیم وقت آن رسیده تا با یک سیاست‌گذاری درست، بحث آموزش و فرهنگ‌سازی را در بخش‌های مختلف پر رنگتر کنیم تا خودمان با دستان خودمان شش های کره زمین را از بین نبریم که در این مسیر، بازیافت کاغذ می‌تواند گامی مهم در راستای تحقق معاهدات بین‌المللی و کاهش اثرات منفی گرمایش جهانی باشد.
اگر شرکت کاغذ سازی کارون شوشتر راه بیفتد داخل که هیچ تمام خاورمیانه را هم می توانیم زیر کاغذ کنیم اما افسوس 
