متاسفانه سالهاست مصالح غيراستاندارد به خاطر ارزان بودن، كيفيت پايين و مستعجل بودن مشتري به راحتي مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه موجب ضررهاي جبران ناپذيري به صاحبان ساختمان و ثروت ملي مي‌شود.
به‌رغم این‌که متولیان بخش مسکن دائما اعلام می‌کنند که در کشور آجر روی آجر گذاشته نمی‌شود مگر با رعایت مقررات ملی ساختمان اما آمارهای منتشره نشان از تولید و استفاده مصالح ساختمانی غیر استاندارد دارد این در حالی است که براساس قانون و مقررات ملی ساختمان، تولید و استفاده از مصالح غیر استاندارد ممنوع است و چندی پیش یک مقام مسئول اعلام کرده بود افرادی که چنین مصالحی را تولید یا در ساخت و ساز از آن استفاده می کنند در حقیقت قانون‌گریزی می کنند!
چرا اقدام نمی شود!
اين موضوع که عمر مفيد ساختمانها در كشور پايين‌تر از استاندارد جهاني است و مسئولان امر نيز بر اين نكته وقوف كامل دارند، خود حاوي اين پيام است كه بايد در زمينه استفاده از مصالح استاندارد براي ساختمان‌سازي گام‌ها پرشتاب‌تر و سريع‌تر برداشته شود. كما اينكه كشور روي كمربند زلزله واقع شده و از آنجا كه حادثه خبر نمي‌كند بايد فكري اساسي براي استانداردسازي ساخت و سازها صورت گيرد.
برخی از کارشناسان معتقدند براي جلوگيري از استفاده مصالح غيراستاندارد در ساختمانها بايد احداث بناها از حالت سنتي خارج و با روشهاي مدرن صنعتي ساخته شود تا شايد اين تغيير روش منجر به استفاده از مصالح استاندارد و گرانتر شود.
هر چقدر به صنعتي شدن ساختمان در بلند مدت نزديك شويم مصالح ارزانتر مي‌شود و در نتيجه كيفيت بالاتر مي‌رود. در حالی که وقتي كارفرمايي مي‌خواهد با سرمايه‌اي پايين كار غير استاندارد و بي‌كيفيت ساختمان‌سازي كند، قطعا به دام فروشندگان مصالح « زير پله‌اي » مي‌افتد و نظام مهندسی مسکن نباید اجازه دهد که این مصالح در کارگاه‌ها مورد استفاده قرار گیرد؛ چرا که نبض کار و گلوگاه، نظام مهندسی است و مهندسان ناظر نباید اجازه ورود و به‌کارگیری مصالح غیراستاندارد را بدهند.
جای سوال دارد که چرا با توجه به خطر‌های ناشی از این امر نسبت به جلوگیری از تولید این مصالح به شیوه جدی اقدام نمی‌شود؟
اداره کل ناتوان از انجام نظارت!
اداره کل استاندارد استان اصفهان در حالی برای ۹۰۰ نوع مصالح ساختمانی پروانه استاندارد صادر کرده است که همچنان در ساخت بسیاری از ساختمان‌های این استان، مصالح ساختمانی غیر استاندارد استفاده می‌شود.
مدیرکل استاندارد استان اصفهان معتقد است که استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد در استان اصفهان هنوز نهادینه نشده است.
غلامحسین شفیعی با بیان این که برای ۹۰۰ نوع مصالح ساختمانی تولیدی اسـتان پروانه استاندارد صادر شده است، از مهندسان ناظر خواست در استاندارد بودن مصالح ساختمانی و بخصوص بتن و تیرچه بلوک نظارت بیشتری داشته باشند.
وی می گوید: با این که تیرچه بلوک مــشمول استاندارد اجباری است اما چون کارگاه‌های تولیدی این نوع مصالح ساختمانی در استان اصــفهان زیاد است و در باغ‌ها و پشت درهای بسته تولید می‌شــود و دائــم نیز مکان تولید آنها جا به جا می‌شود، اداره کل استاندارد استان اصفهان نمی‌‌تواند بر تولید آنها نظارت داشته باشد.
مدیرکل استاندارد استان اصفهان بیشترین شکایت این اداره کل برای دادخواست به مراجع قضایی را مربوط به استفاده از مصالح ساختمانی غیر استاندارد اعلام کرده و می افزاید: پیمانکاران موظفند از مصالح ساختمانی استاندارد استفاده کنند و در غیر این صورت چنانچه مالک از پیمانکار به اداره استاندارد شکایت کند، این اداره کل از طریق مراجع قضایی برای جبران خسارت به مالک، پیگیری‌های لازم را انجام خواهد داد.
وی علت تولید مصالح ساختمانی غیر استاندارد در اصفهان را نبود هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی در اجرا دانست و گفت: دستگاه‌های متولی ساخت و ساز باید توجه ویژه‌ای به استفاده از مصالح استاندارد داشته باشند.
مصالح غير استاندارد عامل 70 درصد تخريب در زلزله‌ها
كيفيت مصالح ساختماني يكي از عواملي است كه به همراه شرايط ساختگاهي، طراحي، اجراء، نگهداري و تعمير، در دوام و آسيب‌ناپذيري ساختمانها نقش بسزايي دارد.
بررسي‌های علمي و مستند درخصوص زلزله‌هاي رخ داده در ايران نشان مي‌دهد كه بیش از ۷۰ درصد از علل تخريب ساختمانها در اين زلزله‌ها، مربوط به استفاده از مصالح ساختماني غير استاندارد بوده است .
ﺗﺠﺮبه ﺗﻠﺦ وﻗﻮع زﻟﺰﻟﻪ در ﺑﺮﺧﯽ نقاط ﮐﺸﻮر ﻧﺸﺎن ﻣﯽدهد ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺨﺮیب ﮔﺴﺘﺮده، ﺗﻠﻔﺎت اﻧﺴﺎﻧﯽ زیادی را نیز ﺑﻪ همراه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .
مدیرکل استاندارد استان اصفهان بیان می کند: استاندارد سازه‌ها و ابنیه ساختمانی باید در دو جنبه استفاده از مصالح ساختمانی استاندارد و ساخت و اجرای سازه‌ها با رعایت دستور العمل‌های استاندارد رعایت شود.
شفیعی می گوید: اگرچه داشتن مصالح ساختماني استاندارد و قابل قبول، يكي از شرايط حتمی و لازم براي ساخت و ساز كيفي است، اما روي ديگر سكه، نحوه استفاده از آن و نظارت و پيگيري براي استفاده از اين مصالح در بناهاست كه در اجرا می‌بایست دقت بیشتری به عمل آید.
بنا به گفته شفیعی مصالح ساختمانی به ویژه بتن، تیرچه و بلوک در استان اصفهان استاندارد نیستند!
مدیر کل استاندارد استان اصفهان پيشنهادهایی را براي بهبود وضع موجود داد که از جمله آنها می توان به فرهنگ‌سازي در بين مردم جهت روي آوردن به ساختمان‌هايي كه در آنها مصالح استاندارد با رعايت مقررات ملي ساختمان به كار رفته است، صدور پروانه رتبه‌بندي شده براي توليدكنندگان مصالح، تهيه شناسنامه ساختمان كه در بردارنده نوع و نحوه استفاده مصالح باشد، تدوين قانون براي جلوگيري از ورود سوداگران و افراد عدم صلاحيت‌دار به عرصه ساخت و ساز، فرهنگ سازي براي ارزش گذاري ساختمانها براساس نوع و ميزان مصالح مصرفي با احتساب قيمت زمين، ضرورت وجود كتاب استاندارد مصالح ساختماني و تعريف شاخص‌هاي استاندارد ساختماني در كنار ساير استانداردها، ايجاد زيرساخت و راه اندازي كارخانه‌هاي توليد مصالح استاندارد و تدوين نظام جامع خدمات نگهداري و راهبردي ساختمان اشاره کرد.
مهر استاندارد و ضرر بر منافع ملی
يك كارشناس در مقايسه استاندارد بودن ساختمانها در ايران با ساير كشور‌ها، می گوید: در اروپا ساختمان‌هايي وجود دارد كه 700 ـ 800 سال سابقه دارند در حالی که عمر مفيد ساختمان‌هاي ما دو سال است.
محمدرضا خباز تصريح می كند: ما بايد بناهايمان را براي قرن‌ها بسازيم تا مجددا هزينه‌اي به كشور تحميل نكنيم.
وی با بیان این که اگر مصالح ساختماني از وجاهت صحيح و استاندارد برخوردار نباشند، از بعد اقتصادي چه به لحاظ فردي و خانوادگي و چه به لحاظ كلان ضررهاي فراواني به اقتصاد وارد مي‌شود، تاكيد می کند: استفاده از مصالح غير استاندارد در ساخت و سازها نتيجه‌اي جز زيان‌هاي اقتصادي نخواهد داشت.
این کارشناس ساختمان درباره وظيفه مجلس شوراي اسلامي در اين زمينه می گوید: مجلس در اين زمينه با تصويب برنامه‌ي پنجم توسعه به كار ورود پيدا كرده است، در اين قانون برنامه‌هاي خوبي براي بخش مسكن پيش‌بيني شده و در آن مسایلي كه مربوط به رعايت استانداردها و مسائل مربوط به امور ساخت و ساز است، لحاظ شده است؛ بنابراين در اين زمينه كار به اندازه كافي صورت گرفته، اينكه به برنامه‌ها و قوانين عمل نمي‌شود، بحث ديگري است.
وي با تاكيد بر اهميت نظارت می گوید: در اين زمينه خلاء قانوني وجود ندارد و شهرداري‌ها موظف به نظارت هستند تا بنا زير نظر مهندسان ناظر ساخته شود، ولي علي‌رغم همه اين‌ها، نظارتي كه بايد بر روي كار صورت نمي‌‌گيرد و برخي مهندسان بدون اينكه نظارت كنند، پاي برگه‌ها را مهر زده و حق‌النظاره دريافت مي‌كنند و اين‌گونه مي‌شود كه بعد از مدتي ساختماني پايين مي‌آيد و لطمه‌هاي اقتصادي وارد مي‌شود.
خباز تاكيد كرد: مهندسي كه نظارت نكند و پول دريافت كند و بي‌دليل مهري بزند، بايد مجوزش لغو و با او به شدت برخورد شود.
ساختمان‌سازی‌های غیر استاندارد، عمده پرونده‌های استاندارد!
در سال‌های اخیر بیشترین شکایات پرونده‌هایی که از سوی استاندارد اصفهان به دادگستری کشیده شده در ارتباط با غیراستانداردبودن ساختمان‌سازی‌ها در سطح استان اصفهان است.
چرا که عمده تیرچه و بلوک‌ها در کارگاه‌های زیرزمینی یا باغات دور افتاده ای تولید می‌شود که عوامل خطاکار آن به طور مرتب محل خود را تغییر می‌دهند، بنابراین از نظارت این اداره دور شده است.
از نظر برخی از کارشناسان ساختمان عمده ترین دلیل عدم استاندارد مصالح ساختماني موجود در كشور ما، سود بالاي توليدات غير استاندارد در مقابل پايين بودن فن‌آوري، بالا بودن هزينه‌هاي توليد و استفاده از مصالح استاندارد، كم توجهي سازمان‌ها ذي‌صلاح و نبودن كنترل كنترل‌هاي لازم بر توليد و استفاده از مصالح استاندارد، ضعف در ساختارهاي نظارتي و حقوقي دستگاه‌هاي اجرايي و نظارتي در استفاده از ابزارهاي قانوني در برخورد با توليد و استفاده‌كنندگان مصالح فاقد استاندارد، كمبود ظرفيت توليد مصالح داراي استاندارد در مقابل حجم وسيع درخواست،استفاده از مصالح و آسان‌تر بودن تهيه و مصرف موارد غير استاندارد، عدم اطلاع‌رساني توسط دستگاه‌هاي تبليغي و در نتيجه عدم آگاهي مردم جهت مطالبه مصالح استاندارد و حاكم بودن روح سوداگري بر صنعت ساخت به طوري كه كيفيت قرباني كميت مي‌گردد، است.
سوداگران مي‌خواهند ارزان‌ترين کالایی كه به ساختمان مربوط مي‌شود را تهيه نمايند" حتي خدمات مهندسي" و اين باعث مي‌شود نظارت بر ساخت و سازها كمتر وكمتر شود؛ در اين بين نبود كارگر ماهر و آموزش ديده و نبودن سيستم‌هاي كنترلي و نظارتي مزيد بر علت مي شود تا ساختماني ساخته شود كه عمرش يك سوم عمر يك انسان است در حالي كه اغلب اين انسان‌ها تمامي عمر مفيد خود را بايد كار كنند تا بتوانند صاحب يك مسكن شوند و اين به معنی هدر دادن وقت و سرمايه است.
