مریم احمدی
تعطیلی یکی پس از دیگری کارخانجات و واحدهای تولیدی محصولات لبنی در همدان در طی سال های اخیر به یکی از مشکلات بزرگ استان تبدیل شده که گریبان بخش صنایع غذایی این استان را گرفته و سبب بی رونق شدن محصولات لبنی استانی شده است. استانی که با تولید 3/4 درصد شير مورد نیازکشور، عنوان هشتمین تولید کننده شیر را داراست و در تولید برخی فرآورده های لبنی از جمله پنیر به مرز خود کفایی رسیده و آوازه محصولات مرغوبش از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب کشور پیچیده است. در طی سالهای اخیرتعداد بالای کارخانه‌های تولید فرآورده‌های لبنی به عنوان پتانسیلی برای استان محسوب می شد اما به دلیل وجود برخی مسائل که مهمترین آنها کمبود نقدینگی و مشکلات مالی است هر سال تعدادی از این واحدها مهر تعطیلی می خورد و علاوه بر بیکار شدن کارگران، صنعت مواد غذایی این استان را با چالش های جدی روبرو می کند.
*************
بی پولی درد مشترک واحدها!
در طی چند سال اخیر، برای 51 واحد تولیدی فرآورده‌های لبنی در همدان پروانه کار صادر شده است. به مرور زمان به دلیل وجود برخی مشکلات، تعدادی از آنها تعطیل شده اند و با احتساب 15 واحدی که در سال جاری تعطیل شده، حالا 18 تا 20واحد تولیدی باقی مانده که آنها هم مجبورند تنها با استفاده از 50درصد ظرفیت خود به فعالیت ادامه دهند. از طرفی عدم استفاده ازظرفیت کامل کارخانه ها خود سبب افزایش هزینه تولید و بسته شدن راه رقابت واحدهای لبنی همدان با رقبا شده و این چرخه معیوب تکرار می شود.
کمبود سرمایه در گردش و افزایش 30 تا 40 درصدی قیمت نهاده ها، ظروف بسته بندی و سایر ملزومات مورد نیاز، قیمت انرژی و دستمزد کارکنان به عنوان مهمترین مشکلات واحدهای تولیدی استان همدان مطرح شده است. کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش سبب شده کارخانه داران فرآورده های لبنی، برای تامین نیاز مالی خود دست به دامان تسهیلات بانکی شوند و به دلیل نداشتن شرایط لازم، نهایتا دست خالی باقی بمانند!
چندی پیش مدیر صنایع تبدیلی کشاورزی سازمان جهادکشاورزی استان همدان در خصوص مشکلات مالی این واحدها گفت: برخی واحدها حتی با وجود یک میلیارد سرمایه در گردش نمی توانند کار کنند و ظرفیت تولید را کاهش می دهند و با توجه به اینکه از سنوات گذشته وثیقه شان گرو بانک است برای دریافت تسهیلات بانکی مشکل تامین وثیقه دارند!
صادرات، قربانی عدم توان تولید
هر سال بیش از 478 هزار تن شير خام در استان همدان توليد مي شود که این میزان شیر با استفاده از بهترین ماشین آلات و فناورهای روز در واحدهای تولیدی فرآوری شده و در قالب محصولات باکیفیت به بازار عرضه می شود. محصولات لبنی همدان در بین تولیدات استانهای دیگر به لحاظ کیفیت و برخورداری از استانداردها توانسته جایگاه ویژه ای را از آن خود کند و نام همدان را به بیرون از مرزهای کشور بکشاند. سالهاست در میان کشورهای همسایه، عراق از جمله خریداران ثابت فراورده های لبنی همدان است که با سفارش های متعدد و مداوم خود، وفاداری اش را به برند تولیدات همدان نشان داده است.اما اخیرا مشکلات و موانع موجود بر سر راه فعالیت واحدهای تولیدی این استان، سبب شده کارخانه های لبنی توان تامین خواسته مشتری خود را نداشته باشند. عدم توانایی کارخانه های همدان در تامین نیازهای لبنی کشورهمسایه، راه را برای ورود دیگر کارخانه های کشور به بازار عراق باز کرده و انگار همه چیز دست در دست هم داده تا نام همدان از لیست صادرکنندگان فراورده های لبنی خط بخورد.
این در حالی است که مدیرعامل شرکت تعاونی تولیدکنندگان فرآورده‌های لبنی استان همدان با تایید این که کارخانه های لبنی همدان بازار برای صادرات دارد اما توان تولید و تامین نیاز بازارهای صادراتی را ندارد گفت: درصورتی که به واحدهای تولیدی استان بها داده شود و با از طریق تسهیلات کم بهره بتوان سرمایه در گردش این واحدها را تامین کرد، آنها علاوه بر فروش محصولات خود در داخل کشور، توان صادرات 15 تا 20 میلیون دلاری در ماه را دارند.
محمود رشادی همچنین به جلسات برپا شده با مقامات استان و برنامه ریزی اقداماتی در جهت رفع مشکلات واحدهای تولیدی فراورده های لبنی اشاره کرد و گفت: چندی پیش در این دیدار با استاندارهمدان قرار شد مشکلات واحدهای تولیدی فراورده‌های لبنی برای برطرف شدن در دستور کار ادارات مربوطه قرار گیرد.
با این حال کارخانه داران همدانی ظاهرا چاره ای جز انتظار کشیدن ندارند تا شاید دولت بالاخره وارد گود شود و با تزریق مالی این صنعت سودآور را نجات دهد.
اگرچه اخیرا با تشدید مشکلات این حوزه و تهدید جدی صنایع لبنی استان همدان اقداماتی از جمله تخصیص 300 میلیارد تومان یارانه شیر به کارخانجات تولید فراورده‌های لبنی و جبران بخشی از هزینه های این واحدها انجام شده اما لزوم حمایت های دولتی بیشتر و منسجم تر ضروری به نظر می رسد و دولت با در اختیار گذاشتن تسهیلات کم‌بهره به این واحدها می تواند آنها را در احیاء سریع‌تر کمک کند.
ورشکستگی صنعتی ها، تاخت و تاز سنتی ها
از زمانی که مشکلات اقتصادی، واحدهای صنعتی تولید و فرآوری محصولات لبنی در استان همدان را از رونق انداخته، کارگاه های لبنی سنتی یکی پس از دیگری قد علم کرده اند و با استفاده از وسایل و روش های قدیمی به تامین نیاز شهروندان می پردازند. افزایش تعداد ماست بندی های محلی و توزیع کنندگان شیر فله و تمایل و استقبال برخی افراد از مصرف لبنيات سنتي سبب رونق کسب و کار فعالان این بخش شده است. این در حالی است که کارشناسان بهداشت در مورد توزيع شير و فرآورده هاي مربوطه از طريق واحدهاي ماست بندي محلي در کارگاه هاي زيرزميني و بدون نظارت و با استفاده از وسايل و روش هاي قديمي و احتمال شیوع انواع بیماری های مشترک انسان و دام به طور مکرر هشدار می دهند.
نتایج نظرسنجی های انجام شده در سطح استان نشان داده که برخی از شهروندان با این تصور که در کارخانه هاي لبني، چربي شير در چند مرحله گرفته شده و محصولي که به مصرف کننده عرضه مي شود خاصیت اولیه را ندارد به خرید فراورده های لبنی از ماست بندی های محلی روی آورده اند.
در حالی که طبق گزارشات جهاد کشاورزي استان همدان و بر اساس آمار سازمان صنعت و معدن، در اين استان تعداد زيادي از واحد هاي صنفي لبنياتي سنتي و محلي بدون مجوز فعاليت مي کنند و محصولات آنها بدون کنترل و تاییدیه بهداشتی به خریداران عرضه می شود.
از طرفی شيرهايي كه به صورت فله اي در برخي ماست بندي ها فروخته مي شود علاوه بر اين كه بهداشتي نيست، احتمال اضافه كردن آب با شيرخشک در آنها قوي است. این محصولات برخلاف تصور برخی شهروندان نه تنها از ارزش غذایی بالا و مطلوبی برخوردار نیست بلکه می تواند تهدیدی جدی برای سلامت جامعه باشد و قطعا در صورت عدم نظارت دقیق بر فعالیت این واحدها شاهد بروز مشکلاتی در سلامت مصرف كنندگان مواد لبني خواهيم بود.
در حالی که شيرهايي که در شرايط پاستوريزه به بازار عرضه مي شود علاوه بر نظارت کامل بر روند تهیه و عرضه آن، بين 1 تا 4 درصد چربي دارد و هر فردي به اقتضاي شرايط سني و وضعيت بدني قدرت انتخاب دارد.
شیوع تب مالت در همدان
مشکلات اقتصادی واحدهای تولیدی لبنیات و تعطیلی این کارخانه ها از یک سو، گران شدن محصولات لبنی پاستوریزه و افزایش تمایل مردم به مصرف لبنیات سنتی که در ماست بندی ها و اماکن عرضه سنتی به فروش می رسد از سوی دیگر، از جمله عواملی است که در گزارشات شیوع بیماری تب مالت در همدان به آن اشاره شده است.
چندی پیش معاون سیاسی ـ امنیتی استانداری همدان با اشاره به این که بیشترین آمار مبتلایان به تب مالت در سطح کشور طی امسال، مربوط به استان همدان بوده، گرانی محصولات لبنی پاستوریزه و استفاده از شیرهای غیرپاستوریزه در تهیه برخی محصولات از جمله بستنی، خامه و پنیررا یکی از مهمترین دلایل انتقال این بیماری عنوان کرد.
علیرضا قاسمی فرزاد با بیان این که بیماری های مشترک بین انسان و حیوان سالانه هزینه های اقتصادی زیادی را به سیستم بهداشتی و درمانی کشور وارد می کند، آگاه سازی مردم نسبت به مسائل بهداشتی و هوشیارسازی متخصصان در تشخیص و درمان این بیماری ها را از راهکارهای کاهش ابتلا به این بیماری دانست.
شیر را به قیمت مناسب از دامدار بخرید تا دیگر لبنی سنتی رایج نشود 
