طبق آمار، مشهد دومین شهر حاشیهنشین در کشور است و سکونت حدود یک هفتم از جمعیت حاشیهنشین کشور در این شهر و یک سوم از جمعیت سه و نیم میلیون نفری ساکنان مشهد در حاشیه شهر و وجود حدود 200 محله در این مناطق سبب شده مشکلات بسیاری ازجمله مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی گریبانگیر این مناطق باشد.
مشکلات و روند رو به رشد جمعیت در مناطق حاشیه نشین سبب شد رهبر انقلاب نسبت به این اتفاق واکنش نشان دهند و کمک به ساماندهی حاشیه شهر را بر عهده سپاه بگذارند. به همین منظور در سال 95، قرارگاه اجتماعی- امنیتی شهید برونسی ایجاد و نسبت به رفع مشکلات این نواحی وارد میدان شد.
بهمنظور بررسی فعالیتهای این قرارگاه با سردار مجتبی غفورپور، فرمانده قرارگاه اجتماعی- امنیتی شهید برونسی به گفتوگو نشستیم که متن آن در ادامه آمده است.
کمی در خصوص فعالیتهایی که در قرارگاه محرومیتزدایی انجام میشود توضیح بفرمایید؟
قرارگاه اجتماعی- امنیتی شهید برونسی از سال 94 با تدبیر رهبر معظم انقلاب تشکیل شد و در زمینههای اجتماعی و امنیتی مأموریت دارد.امنیت آن مبتنی بر امنیت پایدار و بر مبنا و توجه به مردم برنامهریزی شده است. بهطور کلی ایران و خاصه مشهد از حاشیهنشینی رنج میبرد؛ متوسط حاشیهنشینی در ایران 11.3 و در مشهد حدود 33 درصد است.
دستگاههای محلی در زمانی که باید به برخی مسائل زیرساختی توجه نمیکردند و مشکلات را مورد توجه قرار ندادند و از طرفی عواملی چون زمینهای کشاورزی ارزانقیمت، قیمت بالای مسکن در متن شهر و خشکسالیها طی 15 سال اخیر سبب شد جمع زیادی از مردم روستاهای اطراف و سطح شهر در حاشیه شهر ساکن شوند.
یکی از مشکلات بزرگی که در حاشیه شهر با آن مواجه هستیم وضعیت مدارس است زیرا به زیرساخت این ناحیه توجه نشده، بنابراین مدارس ما جوابگوی دانش آموزان حاشیه شهر نیست. همچنین کوچهها و خیابانها بر اساس استانداردهای مهندسی ساخته نشدهاند، چنانچه در این محلات اتفاقی رخ دهد، خودروهای امدادرسانی امکان دسترسی به این مناطق را ندارند.
در گذشته شهرداری ادعا میکرد این مناطق جزو محدوده شهری نیست و روستایی محسوب میشود و از طرف دیگر حضور دستگاههای دولتی در حاشیه شهر کمرنگ بود که این موارد باعث شده معضلاتی در حاشیه شهر به وجود آید.
این روند ادامه داشت تا اینکه در سال 94 رهبری با توجه به نگرانی و دغدغهای که در حوزه مسائل اجتماعی و امنیتی این مناطق داشتند به سپاه دستور دادند که قرارگاهی در مشهد تشکیل شود تا مسائل امنیتی، اجتماعی و فرهنگی حاشیه شهر را پیگیری کند لذا همین دستور سبب شد قرارگاه شهید برونسی از اوایل سال 95 آغاز به فعالیت کند.
با توجه به اینکه در آن دوره به دلیل نبود پایگاه بسیج و کلانتری امنیت حاشیه شهر قابل نبود و جولانگاه انسانهای آسیبزا شده بود، اولین مسئلهای که قرارگاه در دستور کار خود قرار داد گسترش پایگاههای بسیج بر مبنای مسجد بود بهطوری که اکنون چند صد پایگاه بسیج و چند صد تیم گشتزنی در این مناطق حضور دارند و پایگاههای عملیاتی موقت در مناطق آلوده فعال شدهاند.
با بسط پایگاههای بسیج و استفاده از خود مردم حاشیه شهر در این پایگاهها به تدریج فضا برای افراد آسیبزا و پر خطر تنگتر شد، همچنین با کمک مردم، شرایط امنیتی به تدریج رو به بهبود رفت، بهطوری که امروز به اذعان بسیاری از مسئولان، شاهد کاهش معضلات امنیتی در حاشیه مشهد هستیم.
بعد از مسائل امنیتی، توجه به برنامههای فرهنگی و عمرانی را در دستور کار خود قرار دادیم و که در این میان سپاه حدود 100 مسجد را پشتیبانی کرد و به هزینه خود برای آنان روحانیونی در نظر گرفته که مسئول برگزاری نماز صبح، ظهر، شب و امورات فرهنگی- اجتماعی محلات هستند، چراکه معتقدیم رونق مساجد، انسجام مردم محله را در پی دارد.
همچنین بیش از 150 مهدکودک راهاندازی کردیم و با بهرهگیری از بانوان توانمند بیش از 200 مکتبخانه قدیمی را ایجاد و تحت پوشش فرهنگی خود قرار دادیم. از طرفی حضور قاریان و مداحان کشوری و استانی از دیگر اقداماتی است که با کمک ستاد ساماندهی حاشیه شهر انجام دادیم.
در کنار اقدامات فرهنگی یک سری برنامههای اجتماعی را مدنظر قرار دادیم ازجمله مرمت، بازسازی و زیباسازی 520 مسجد و بهطورکلی مرمت 70 درصد مساجد، همچنین 29 حوزه علمیه را از لحاظ، مرمت، زیباسازی و کمک به ساخت در حاشیه شهر را در دستور کار قرار دادیم.
همچنین تعمیر یک هزار خانه که صاحبان آن توان تعمیر نداشتند و احداث حدود 10 تا 12 مسجد که هر مسجد 500 میلیون تومان هزینه دربر داشت، از دیگر برنامههای قرارگاه در حاشیه شهر است. مرمت و بازسازی 114 باب مدرسه، احداث 24 خانه عالم با کمک خیرین، مرمت و بازسازی 28 باب حوزه علمیه کوچک و راهاندازی دو بازار محله که تولیدات خانگی را عرضه میکنند، بخشی از فعالیتهای عمرانی طی چند سال اخیر در حاشیه شهر مشهد است.
همچنین در بحث خدمات حمایتی حدود 105 هزار بسته معیشتی را بین مردم توزیع کردیم که توزیع حدود 80 هزار بسته در سال جاری انجام شد. توزیع 45 هزار بسته لوازمالتحریر، توزیع 20 هزار تغذیه رایگان میان دانشآموزان با کمک کمیته امداد و آستان قدس، توزیع یک هزار و 500 سری جهیزیه، توزیع 35 هزار بسته پوشاک، تسویه بخشی از بدهی دفتری محرومین منطقه، در اختیار قرار دادن یک هزار ابزار اشتغال در زمینههای خیاطی، دار قالی، چرخ کیف دوزی به محرومین، تحت پوشش قرار دادن دو هزار دانشآموز مقطع ابتدایی بدون دریافت ریالی از خانوادهها، انجام بیش از 60 هزار ویزیت رایگان، تحت پوشش قرار دادن بیش از 1300 بیمار، غربالگری دندانپزشکی و بیناییسنجی برای 12 هزار 955 نفر و تأمین هزینه عینک برای یک هزار و 755 نفر، تأمین کمک هزینه به 550 بیمار صعبالعلاج، احداث 15 کارگاه اشتغالزایی که در هر کارگاه متوسط 20 تا 22 نفر مشغول به کار شدند ازجمله اقداماتی است که در این مدت انجام شده است، همچنین احداث 40 کارگاه اشتغالزایی در این مناطق را برای سال جاری در دستور کار خود داریم.
متأسفانه معضل اصلی در حاشیه شهر مشهد مانند دیگر مناطق کشور بحث اشتغال است. به همین علت برخی از سالنهای ورزشی را که به دلیل کرونا مورد استفاده قرار نمیگرفتند را تبدیل به کارگاه کردیم و به صورت تقریباً رایگان در اختیار افراد قرار دادیم. البته در کنار توجه به اشتغال مسئله ورزش را هم مورد توجه خود قرار دادیم بهطوری که در این سالها 40 سالن ورزشی بین 400 تا 1000 متری را در حاشیه شهر مشهد احداث کردیم که احداث این میزان سالن ورزشی در این مدت را از ابتدای انقلاب در مشهد شاهد نبودیم چه برسد به حاشیه شهر.
بر روی چه مسائلی چه در حوزه فرهنگی و مسائل اجتماعی و چه اقتصادی به صورت ویژه متمرکز هستید؟
در حوزه فرهنگی با توجه به اینکه کرونا شیوع پیدا کرده مانند سالهای گذشته نتوانستیم برنامههای حضوری برگزاری کنیم؛ اما با بهرهگیری از فضای مجازی توانستیم یک سری اقدامات را انجام دهیم، همچنین راهاندازی کارناوالهای شادی و تور احکام فرهنگی- تبلیغی از دیگر اقداماتی بود که انجام دادیم. همچنین در ایام محرم و صفر با حضور مقابل درب خانواده شهدا اقدام به برگزاری مراسم عزاداری برای سرور شهیدان کردیم که سبب شد، حاشیه شهر مشهد تبدیل به حسینیه شود.
در سالهای گذشته کارگاههای توانمندی سازی ویژه والدین و مربیان با هدف پیشگیری از رفتارهای پرخطر فرزندان و توزیع کتب میان این قشر و اردوهای مختلف فرهنگی و رزمی داشتهایم.در حوزه اقتصادی هم تزریق تسهیلات به کارگاههایی که دچار مشکل هستند را در دستور کار خود قرار دادهایم.
در حوزه اشتغال پایدار چه برنامهای مدنظر قرارگاه است؟
یکی از اقداماتی که انجام دادیم این بود که یک صد نفر از بیکاران حاشیه شهر را به کارخانهها و کارگاههای سطح شهر معرفی و برای آنان شغل دائم فراهم کردیم، همچنین با توجه به اینکه یکی از علل بیکاری جوانان نداشتن مهارت شغلی است، بحث مهارتآموزی را در دستور کار خود قرار دادیم و در بحث اشتغالزایی هم تأکید شد افراد مهارت دیده در اولویت قرار دارند تا اینگونه آنان را به مهارتآموزی ترغیب کنیم.
برای اقداماتی که انجام میدهید نیازسنجی صورت میگیرد؟
مبنای کارهای ما پایگاههای بسیج است، چراکه بسیجیان در هر محلهای که زندگی میکنند به راحتی میتوانند محرومین و افراد بیکار را شناسایی کنند و از طرف دیگر این افراد مشکلات و معضلات محل سکونت خود را بهتر و اصولیتر میشناسد و دقیقتر میتوانند در بحث مخابره و رفع آنان کمک کنند تا اینکه ما بخواهیم افراد دیگری را که در مکان دیگری زندگی میکنند برای آسیبشناسی بهکار گیریم، همچنین کارگروهی از این افراد تشکیل دادیم تا خروجی و پیامدهای برنامههای خود را بررسی کنیم.
آیا قرارگاه دارای چشماندازی برای فعالیتهای خود هست؟ برنامهتان چیست و در حوزه اجتماعی و اقتصادی چه دورنمایی مدنظرتان است؟
قرارگاه به طور کلی سه مأموریت برای خود تعریف کرده است. اول؛ کنترل آسیبهای اجتماعی که در این مأموریت خوب عمل کردیم. دوم؛ توجه به پدیدههای امنیتی به طوری که ما امروز در حاشیه شهر مشهد چیزی تحت عنوان اوباش که پدیده امنیتی محسوب شوند، نداریم و این در حالی است که در همین مناطق حدود 300 هزار تبعه غیرمجاز زندگی میکنند.سوم؛ فعال کردن دستگاههای خدمات رسان که خود باید متولی باشند مانند شرکت آب، برق، گاز و شهرداری که خوب هم پای کار آمدند. فرماندار 80 درصد بودجه خود را برای حاشیه شهر، پروژه تعریف میکند.
با توجه به اینکه سازمانهای متنوعی اقدام به کمکرسانی میکنند (کمیته امداد، هلالاحمر، سازمانهای مردم نهاد)؛ آیا هماهنگی با این سازمانها انجام میشود تا شاهد موازی کاری نباشیم؟
یکی از اقدامات خوبی که با مدیریت آیتالله علم الهدی، امامجمعه مشهد انجام شده تشکیل ستاد ساماندهی فرهنگی حاشیه شهر مشهد است که در آن تمامی ارگانهای مربوطه حضور دارند و همین ستاد سبب شده بین اعضا هم پوشانی مثبتی شکل گیرد.