نالدی پاندور، وزیر امور خارجه آفریقا‌ی‌جنوبی در نشست سران بریکس در ژوهانسبورگ اعلام کرد که کشور‌های عضو بریکس بر سر اصول کلیدی برای گسترش این گروه به توافق رسیده‌اند. نشست سه روزه سران بریکس از روز سه‌شنبه ۳۱ مرداد ۱۴۰۲ (۲۲ آگوست ۲۰۲۳) در ژوهانسبورگ آفریقا‌ی‌جنوبی برگزار شد. اعضای کنونی بریکس شامل روسیه، چین، برزیل، هند و آفریقا‌ی‌جنوبی می‌شوند. وزیر امور خارجه آفریقا‌ی‌جنوبی در خصوص سازوکار و نحوه گسترش بریکس گفت: «ما در مورد گسترش [این گروه]به توافق رسیده‌ایم. در این خصوص سندی داریم که آن را به تصویب رسانده‌ایم. این سند، دستورالعمل‌ها، اصول و همچنین فرایند‌هایی را برای بررسی کشور‌هایی که مایل به عضویت در بریکس هستند، تعیین می‌کند.» شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین نیز در نشست سه وزه بریکس از ایده گسترش آن استقبال و تأیید کرد که ۲۰کشور در حال حاضر برای عضویت درخواست داده‌اند و بسیاری از کشور‌های دیگر نیز به منظور توسعه خود از پیوستن به این گروه استقبال می‌کنند.
ایجاد گروه بریکس با نزدیکی چهار قدرت اقتصادی در حال ظهور جهان در دوران اوج یکجانبه‌گرایی امریکا در اواسط دهه۱۹۹۰ شکل گرفت. سابقه شکل‌گیری این گروه با حضور چهار عضو مؤسس، به سال۲۰۰۱ بازمی‌گردد و نهایتاً «گروه بریک» در ۱۶ژوئن۲۰۰۹ رسماً تأسیس و آفریقا‌ی‌جنوبی نیز در ۲۱سپتامبر۲۰۱۰ به این گروه اضافه شد و نام آن پس از پیوستن این کشور از «بریک» به «بریکس» تغییر یافت. به این ترتیب قدرت‌ها و اقتصاد‌های نوظهور جهان اقدام به تأسیس اتحادیه‌ای سیاسی و اقتصادی برای همکاری بدون حضور قدرت‌های غربی کردند که بریکس نام گرفت. بریکس نمادی از «رژیم‌سازی و ساختارسازی جدید در صحنه بین‌المللی» است که توسط قدرت‌های در حال ظهور و در مقابله با جهان یک‌قطبی شکل گرفته است. مطالبه مشترک اعضای بریکس که یک‌چهارم ثروت جهان را تولید و ۴۲درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، «تعادل سیاسی و اقتصادی جهانی فراگیرتر به ویژه در مقابل امریکا و اتحادیه اروپا» است. مهم‌ترین شاخصه در گروه بریکس اقدامات و کارکرد‌های اقتصادی، مالی و پولی و همچنین گستره فرامنطقه‌ای و جهانی بودن اعضا و اثرگذاری آن بوده، بنابراین به گروه «قدرت‌های اقتصادی نوظهور» معروف است. در حال حاضر علاوه بر پنج عضو اصلی، ۲۳کشور به شکل رسمی و شش کشور به صورت غیررسمی و اعلامی خواهان عضویت در این گروه هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به ایران، اندونزی، عربستان سعودی، کویت، امارات، بحرین، مصر، سوریه، مغرب، بلاروس، قزاقستان، کوبا، بولیوی، نیجریه، آرژانتین، ونزوئلا، تایلند، ویتنام، الجزایر، فلسطین، اتیوپی، هندوراس و مکزیک اشاره کرد که از آن‌ها به عنوان «بریکس‌پلاس» یاد می‌شود. پیشنهاد ایجاد بریکس پلاس را نخستین بار شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین در اجلاس سران این گروه در چین در سال۲۰۲۲ مطرح کرد تا سازوکاری برای نزدیک‌کردن کشور‌ها به این گروه قبل از اعطای عضویت کامل باشد. ایران خواهان عضویت در بریکس بوده است، بنابراین در این راستا سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور در نشست سران بریکس در ژوهانسبورگ شرکت کرد. سیدابراهیم رئیسی با بیان اینکه ارتباط با همه کشور‌های مستقل در دستور کار سیاست خارجی ایران است، می‌گوید: «گروه بریکس توانسته است کشور‌های مستقل را با هدف مشترک همکاری‌های اقتصادی و مقابله با یکجانبه‌گرایی گرد هم آورد و بدون تردید یکی از قدرت‌های نوظهور جهان است که دوستان بسیاری در جهان دارد.»
تمایل برای تغییر
مسئله تمایل فزاینده کشور‌های جهان از مناطق و قاره‌های مختلف برای عضویت در بریکس نشانگر اشتیاق و خواست قوی آن‌ها برای باز تعریف نظم بین‌المللی و رهایی از نظم لیبرال تحت سلطه غرب است. «مهدی خورسند» کارشناس سیاسی با تأکید بر اینکه شاید مهم‌ترین جنبه عملکرد بریکس ضربه به نظم لیبرالی حاکم بر دنیا باشد، می‌گوید: «بریکس که به گفته اقتصاددانان کمتر از ۱۰ سال آینده نصف اقتصاد دنیا را در اختیار خود دارد، اولین اقدامش، کاهش سهم دلار از تجارت دوجانبه و چند جانبه اعضای این پیمان بوده است.» در عین حال قدرت‌های غربی به ویژه گروه ۷ مرکب از هفت کشور پیشرفته صنعتی جهان با نگرانی این تحولات و قدرت‌یابی روزافزون بریکس را دنبال می‌کنند و در عین حال خواهان نوعی اعمال نفوذ در این گروه هستند. در این راستا امانوئل مکرون چندی قبل خواهان حضور در اجلاس سران بریکس در آفریقا‌ی‌جنوبی شد. این درخواست از همان ابتدا با مخالفت شدید روسیه مواجه شد و مسکو اعلام کرد با توجه به سیاست خصمانه پاریس در قبال روسیه، مشارکت مکرون در اجلاس بریکس نامناسب خواهد بود.
شکل‌گیری گروه بریکس نمادی از تمایل کشور‌های پنج‌گانه عضو آن که چهار کشور آن یعنی چین، هند، برزیل و آفریقا‌ی‌جنوبی جزو اقتصاد‌های نوظهور محسوب می‌شوند، برای مشارکت در مدیریت اقتصاد جهانی و رقابت در برابر گروه ۷ است که از اقتصاد‌های برتر صنعتی بلوک غرب تشکیل شده است. روسیه خواهان آن است تا اعضای گروه بریکس به طور فعال در اصلاح نظام مالی و اقتصاد جهانی گام بردارند تا شرایط برای توسعه و رشد اقتصادی کشور‌های درحالتوسعه در محیطی عادلانه فراهم شود. گروه بریکس از نظر جمعیتی بیش از ۴۰درصد جمعیت جهان را شامل می‌شود و از ۱۴ سال پیش و با هدف تقویت روابط تجاری و اقتصادی کشور‌های درحال توسعه و همچنین ایجاد نهاد‌های موازی بین‌المللی همچون بانک‌های توسعه‌ای و نظام تجاری جدید شروع به کار کرده است. بریکس ظرفیتهای بسیار مهمی برای توسعه پرشتاب اقتصادی و تبدیل شدن به قطب اثرگذار و تعیین‌کننده در اقتصاد بینالملل دارد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه پیشنهاد داده است اعضای بریکس به طور فعال در اصلاح نظام مالی و اقتصاد جهانی گام بردارند تا شرایط برای توسعه و رشد اقتصادی کشور‌های درحالتوسعه در محیطی عادلانه فراهم شود. اعضای بریکس همچنین بار‌ها خواسته خود درباره نمایندگی متناسب‌تر مناطق جنوب جهانی در نهاد‌های بین‌المللی مانند شورای امنیت سازمان ملل، صندوق بین‌المللی پول یا سازمان تجارت جهانی را با صدای بلند مطرح کرده‌اند.
سران بریکس در نخستین روز از پانزدهمین نشست خود در «ژوهانسبورگ» پایتخت اقتصادی آفریقا‌ی‌جنوبی تمرکز سخنرانی خود را بر کاهش تکیه کشور‌های عضو به دلار، بهبود روابط اقتصادی و چگونگی افزایش جذب پول و وام‌دهی با ارز‌های محلی در «بانک توسعه جدید» این گروه قرار دادند. چین و روسیه با قرار گرفتن در رأس گروه بریکس به دنبال پایان بخشیدن به سلطه دلار و قدرت اقتصادی غرب در مراودات تجاری هستند. کشور‌های بریکس دلایل زیادی برای ایجاد یک ارز جدید دارند. چالش‌های مالی اخیر در جهان و سیاست‌های خارجی تهاجمی ایالات‌متحده، کشور‌های بریکس را بر آن داشته است این امکان را بررسی کنند. آن‌ها می‌خواهند در عین کاهش وابستگی جهانی به دلار امریکا و یورو، در جهت منافع اقتصادی خود گام بردارند. با توجه به ماهیت و اهداف بریکس به مرور سایر کشور‌های درحالتوسعه علاقه‌مند به عضویت در این گروه شده‌اند و تصویب سازوکار عضویت کشور‌ها در بریکس گامی مهم در زمینه پذیرش اعضای جدید در این نهاد بین‌المللی محسوب می‌شود. تحلیلگران معتقدند افزایش اعضای گروه بریکس و تلاش این اتحادیه برای معرفی یک واحد پولی جدید می‌تواند روند دلارزدایی را تسریع و تأثیرات منفی بر اقتصاد امریکا داشته باشد.
