هفته انتظامی با شعار «شهروند قانونمدار، پلیس خدمتگزار» از ۱۳ مهر شروع شده و تا ۱۹ مهرماه ادامه دارد. پلیس مهمترین نهاد خدمتگزار است که عملکرد آن از دورترین نقطه مرزی تا قلب پایتخت بیش از هر نهاد دیگری در معرض داوری مردم قرار دارد. این روزها جامعه ما بیش از هر زمان دیگری با آسیبهای اجتماعی و پیامدهای ناشی از آن درگیر است که بیتوجهی به این آسیبها به عنوان بار اضافه به پلیس منتقل میشود، از همینرو همزمان با افزایش مأموریتهای پلیس این نهاد برای جلب اعتماد عمومی با دشواریهای بیشتری مواجه است.
آنگونه که فرمانده انتظامی تهران بزرگ اعلام کرده است، روزانه ۳۵ هزار تماس تلفنی از طریق سامانه ۱۱۰ توسط شهروندان برقرار میشود که هر روز بین ۱۵ تا ۱۷ هزار تماس تبدیل به مأموریت عملیاتی میشود. البته مردم علاوه بر فوریتهای پلیسی، توصیهها، پیشنهادها و نیازمندیهایی را که دارند به اپراتورهای پلیس ارائه میکنند. در واقع بهطور متوسط هر ۳ ثانیه یک تماس با ۱۱۰ تهران برقرار میشود که این نشان از اعتماد شهروندان به پلیس دارد. همچنین روزانه بهطور متوسط ۱۸ هزار نفر به مقرهای پلیس پایتخت شامل کلانتریها، پاسگاهها و پلیس آگاهی مراجعه میکنند. آنچه سردار عباسعلی محمدیان اعلام کرده، تماسهای تهران بزرگ را شامل میشود که گستره آن در کشور فراوانی بیشتری دارد. بنابراین برای جلب اعتماد عمومی به پلیس باید شاخصهای بسیاری تجمیع شوند.
عوامل عینی و ذهنی
دکتر میثم مهدیار، جامعه شناس در گفتگو با «جوان» این موضوع را ناشی از عوامل عینی و عوامل ذهنی میداند که به صورت مستقل اثرگذارند و روی هم تأثیر میگذارند، یعنی عوامل ذهنی میتواند عوامل عینی را تقویت یا تضعیف کند و برعکس. عوامل عینی درباره آمارهای کمی پلیس است. اینکه پلیس چقدر پاسخگوست، چقدر حرفهای عمل میکند یا اخلاق حرفهای را رعایت میکند.
وی درباره عوامل ذهنی هم بر این باور است که عوامل ذهنی ناظر به تصویرسازی از پلیس است که در رسانهها، آموزش و زندگی روزمره جریان دارد. هر چقدر تصویرسازی دقیقتر باشد، میتواند به شرایط عینی پلیس کمک کند. در کشورهای پیشرفته هیچ وقت پلیس را بهطور کلی نفی نمیکنند و در سینمای انتقادی و اجتماعی هم وقتی میخواهند درباره فساد و مشکلات پلیس حرف بزنند، تلاش میکنند در کنار پلیس بد، پلیس خوب را هم معرفی کنند. این تصویرسازی خوب به این معنا نیست که همه چیز مطلوب جلوه میکند، بلکه نقد هم میکنند، ولی نقد حساب شده انجام میشود و امید به اصلاح رفتار و عملکرد مطلوب پلیس را از بین نمیبرد.»
سرمایهگذاری برای تقویت اعتماد
این جامعهشناس درباره شیوه تأثیرگذاری این عوامل هم بر این باور است که عوامل ذهنی و عینی موازی هم عمل میکنند و یک جاهایی هم همدیگر را تقویت و تضعیف میکنند، ولی اینطور نیست که بگوییم اگر پلیس فقط روی عوامل عینی تمرکز کند، دیگر عوامل ذهنی مهم نیست. مثلاً اگر پلیس روی کارآمدی، شفافیت و پاسخگویی تمرکز کند، دیگر لازم نیست روی تصویرسازی از خودش کاری انجام دهد و این موضوع حل میشود. اینها تابع هم نیستند و عوامل ذهنی بهطور کامل عوامل عینی را تحت تأثیر قرار میدهند و نه برعکس، بلکه روی هم تأثیر دارند. برای همین هیچ کدام قابل تقلیل به هم نیستند و اگر بخواهیم اعتماد به پلیس افزایش یابد باید در حوزه عوامل عینی و ذهنی سرمایهگذاری کنیم.»
نقش بحرانهای اقتصادی
دکتر مهدیار درباره نقش بحرانهای اقتصادی بر شاخصهای اشاره شده و تأثیر آن بر افزایش مأموریتهای پلیس معتقد است: «این عوامل تحت تأثیر شرایط بیرونی، مثل معضلات اقتصادی قرار میگیرند. شرایط عینی جامعه هم عملکرد عینی پلیس را تحت تأثیر قرار میدهد. وقتی شرایط اقتصادی نامناسب باشد، حقوق و مزایای پلیس هم کافی نیست و سختی کار پلیس دیده نمیشود، از همینرو پلیس هم رضایت کامل ندارد. این شرایط باعث ایجاد مشکلات زیادی در زندگی روزمره مردم میشود و پلیس نمیتواند به همه مشکلات ایجاد شده پاسخ دهد که این مسئله منجر به این میشود که اعتماد به پلیس کاهش پیدا کند.»
پویایی پلیس در مأموریتهای محوله
این جامعهشناس درباره فراوانی تماسهای برقرار شده با مرکز فوریتهای پلیس و حضور میدانی پلیس در تماسهای برقرار شده، میگوید: «خیلی نمیشود این را به حساب اعتماد گذاشت، چراکه پلیس مرجعیت انتظامی جامعه را برعهده دارد و افراد جای دیگری ندارند و چارهای نخواهند داشت جز اینکه به پلیس مراجعه کنند. باید دید که چقدر برای مردم مشکلات ایجاد و چقدر آن گزارش میشود و چقدر به نتیجه میرسد و مردم چقدر از تماسهای برقرار شده اعلام رضایت میکنند. چیزی که مهم است کاهش آسیبهایی است که برای مردم ایجاد میشود. البته این موضوع را هم از این منظر میتوان در نظر گرفت که بالا رفتن این آمار نشان از این دارد که پلیس به این فراوانی پاسخ داده است. به نسبت آماری که در جامعه بالا میرود، پلیس هم بررسیاش بیشتر و در صحنه حاضر میشود که این نشان میدهد پلیس ما زنده است. پلیس جرمی را کشف کرده و در صحنه حاضر و این موضوع ثبت شده که این شاخص مثبت در عملکرد پلیس است. از این زاویه هم باید دید که این افزایش حضور پلیس چقدر به رضایت از پلیس منجر شده که این موضوع به وضعیت کلان اجتماعی هم ناظر است و گاهی خود به خود نارضایتیها و افزایش جرائم را به همراه دارد. پلیس ما بهرغم تمام مشکلاتی که با آن دست و پنجه نرم میکند، حضور مثبت دارد که میتواند در صحنه حاضر شود.»