جوان آنلاین: رشد دیابت در کشور انفجاری است! این را از آماری که رئیس پژوهشگاه غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران مطرح کرده می‌توان متوجه شد! به گفته وی ۲۵ درصد جمعیت بزرگسال کشور پیش دیابت دارند و در معرض ابتلا به این بیماری و عوارض ناشی از آن هستند. ۱۴ درصد ایرانی‌ها مبتلا به دیابت هستند و این آمار نسبت به پنج سال گذشته رشدی ۳۰ درصدی داشته است. در سال ۱۳۹۵ میزان شیوع دیابت در کشور ۱۱ درصد بوده‌است. افزایش سن سالمندی، استرس‌های زندگی امروز، سبک زندگی ناسالم، تغذیه نامناسب و کم‌تحرکی و اینکه چاقی شکمی در ایرانی‌ها بیشتر از مردم سایر کشور‌ها است، از جمله عواملی است که موجب رشد انفجاری دیابت در کشور شده‌است.
دیابت اگر چه نام مصطلحش مرض قند است، اما در عمل می‌تواند زندگی افراد را تلخ کند. عوارض این بیماری کلیه‌ها و حتی چشم‌ها را می‌تواند از کار بیندازد و هزینه‌های سنگین را به افراد و نظام سلامت وارد کند. از همه بدتر اینکه این بیماری هم در ایران و هم در سایر کشور‌های جهان در حال افزایش است. مطالعات جدید نشان می‌دهد که تعداد موارد ابتلا به بیماری دیابت در سطح جهان طی ۳۰ سال آینده با افزایش قابل‌ملاحظه‌ای همراه خواهد بود.
شایع‌ترین بیماری متابولیکی
دیابت از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک است و حدود ۴۵۰ میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند و تا سال ۲۰۴۰ به بیش از ۷۰۰ میلیون نفر افزایش می‌یابد. بر اساس نتایج تحقیقات مؤسسه سنجش و ارزیابی سلامت دانشگاه واشنگتن، در حال حاضر ۵۲۹ میلیون نفر در جهان مبتلا به دیابت هستند و پیش‌بینی می‌شود که این رقم تا سال ۲۰۵۰ میلادی با افزایش بیش از دو برابری به حدود ۱/۳ میلیارد نفر برسد. به گفته محققان، اکثر موارد ابتلا را دیابت نوع ۲ تشکیل می‌دهد؛ این نوع بیماری با چاقی و افزایش وزن مرتبط و تا حد زیادی قابل‌پیشگیری است. نتایج این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که سطح شیوع بیماری دیابت در جهان یکنواخت نیست و برخی کشور‌ها و مناطق بیشتر در معرض افزایش نرخ ابتلا به این بیماری هستند. آخرین بررسی‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد، بیش از ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۰سال کشور یعنی چیزی حدود ۷ میلیون نفر ایرانی به دیابت مبتلا هستند و این روند رو به افزایش در آینده نزدیک به بیش از ۱۰ میلیون مبتلا خواهد رسید.
بار مالی ۴ میلیارد تومان دیابت
محمد‌رضا مهاجر، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با هشدار نسبت به افزایش ابتلا به دیابت در کشور می‌گوید: «کسی که در معرض پیش‌دیابت است، اگر قند ناشتا تا ۱۲۰ بالا رود به دیابت مبتلا می‌شود، از هر ۱۰ نفر، چهار نفر قند خونشان طبیعی نیست و این آمار زیاد است و عوارض دیابت افزایش می‌یابد.» به گفته وی، دیابت سریع‌ترین علت نابینایی، نارسایی کلیه، قطع پا است. همچنین حدود ۱۵درصد بیماران دیابتی منجر به زخم پا شده که در ۲۵ درصد آن‌ها منجر به قطع پا می‌شود.
۴ میلیارد تومان در سال گذشته در کشور هزینه دیابت شده که تا سال ۲۰۳۰ به ۹ میلیارد تومان افزایش می‌یابد.
عوامل رشد دیابت
مهاجر مصرف غذا‌های پرکالری و کم‌تحرکی را باعث افزایش شیوع دیابت عنوان می‌کند و می‌افزاید: «۵۰ درصد موارد ابتلا به این بیماری به علت چاقی است و پیر شدن جمعیت نیز نرخ شیوع دیابت را بالا می‌برد.» چاقی، سبک زندگی شامل مصرف فست فود‌ها و کم‌تحرکی در کنار افزایش هرم سنی جمعیت کشور از مهم‌ترین عواملی که رشد انفجاری دیابت را در کشور موجب شده‌است.
نقش استرس در ابتلا به دیابت
زندگی شهرنشینی و استرس‌های آن هم در رشد انفجاری دیابت بی‌تأثیر نیست. چنانکه منصور خالقی، متخصص دیابت معتقد است: «مهم‌ترین علت ابتلا به دیابت استرس‌هایی است که قابل پاسخ نیستند یا توسط افراد پاسخ بد داده می‌شود.»
وی بابیان اینکه دیابت یک بیماری مربوط به سوخت‌وسازاست که در آن میزان قند خون افزایش پیدا می‌کند، تأکید می‌کند: «دلیل اصلی ابتلا به دیابت، بالا رفتن میزان قند خون است، اما از علل دیگر این بیماری می‌توان به تولید ناکافی انسولین توسط لوزالمعده اشاره کرد.» طبق توضیحات خالقی، سلول‌های بدن برای تأمین قند، نیازمند مقاومتی هستند که به وسیله چربی انجام می‌شود و به اصطلاح مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود. دیابت حاصل کم کارکردن سلول‌های بتای لوزالمعده در تولید انسولین و مقاومت در برابر این انسولین است که توسط لوزالمعده کم‌کار ترشح می‌شود.
استرس‌هایی که قابل‌پاسخ نیستند
خالقی با بیان اینکه مهم‌ترین علت ابتلا به دیابت استرس‌هایی است که قابل پاسخ نیستند یا پاسخ بد توسط افراد داده می‌شود، اضافه می‌کند: «در دنیای امروز، علت دیابت را کم‌تحرکی نمی‌دانیم، زیرا علت ایجاد دیابت علاوه بر ارث، مصرف غذا‌های آماده و پرچرب، فست‌فود‌ها و زندگی ماشینی است.» از نگاه وی این استرس‌ها در درون انسان ماندگار می‌شود و حالت روحی و روانی در جسم فرد ایجاد می‌کند و به‌خصوص سلول‌های بتای لوزالمعده در ایجاد استرس متأثر می‌شوند. در نتیجه استرس باعث افزایش ترشح کورتیزول در خون می‌شود که یکی از کار‌هایی آن، هدایت قند و اسید‌های چرب موجود در خون به داخل بافت‌ها است.
استرس باعث چاقی‌های شکمی می‌شود
این متخصص دیابت با بیان اینکه رفع استرس، اضطراب و وسواس می‌تواند به سلامت سوخت و ساز به ویژه چربی کمک کند، می‌افزاید: «رعایت‌نکردن رژیم غذایی و ورزش و استرس‌های فراوان منجر می‌شود که این قند نرمال به سمت دیابت پنهان برود.» خالقی تصریح می‌کند: «در زمان بروز علائم ابتلا به دیابت باید مراحل درمان را آغاز کرد. عوارض ناشی از دیابت شامل مشکلات چشمی، کلیوی، قلبی و مغزی است.» وی با بیان اینکه دیابت بر عروق و عصب اندام به ویژه پا تأثیر بسیاری دارد و عملکرد عصب را مختل می‌کند، می‌افزاید: «زمانی که عصب مختل شود، بیمار دیابتی احساس سنگینی روی پا را متوجه نمی‌شود و تدریجاً به گونه‌ای می‌شود که تمام وزن را به طور نامساوی به پا‌ها وارد می‌کند و به دلیل اینکه حس ندارد، درد را احساس نمی‌کند و ماهیچه‌ها فرم خود را از دست و مفصل‌ها تغییر شکل می‌دهند.»
این متخصص دیابت ادامه می‌دهد: «زمانی که مفصل‌ها تغییر شکل دهند، مفصلی به نام مفاصل شارکو در بیماران دیابتی ایجاد می‌شود، سیستم هدایتی عصبی عضلات این افراد که ناشی از تخریب به وسیله قند است، منجر به تغییر شکل مفاصل می‌شود. این افراد به دلیل اینکه حسی ندارند در تابستان روی زمین داغ راه می‌روند و در صورتی که زخمی روی پای آن‌ها ایجاد شود و به علت اینکه رسیدگی نمی‌شود، این زخم ادامه می‌یابد و به قطع عضو می‌رسد.»
وی می‌افزاید: «قطع عضو در افرادی رخ می‌دهد که قند آن‌ها بالا می‌رود و عروق دچار تنگی می‌شود و عضو در این حالت فرسوده می‌شود و چاره‌ای جز قطع عضو نیست.»
خالقی با بیان اینکه عوارض کلیوی از دیگر عوارض دیابت است، می‌گوید: «باید هر ساله یا شش ماه یکبار فشار، چربی و قند خون کنترل شود تا سلول‌های کلیه دچار آسیب و سفتی نشوند، زیرا نارسایی کلیه ایجاد و در قلب هم اشکالاتی ایجاد می‌کند.»
