جوان آنلاین: طولانی‌شدن پروسه نظارت و ارائه مجوز به آخرین کتاب سیدمهدی شجاعی منجر به نوشتن متن گلایه‌آمیز این نویسنده شد تا وزیر ارشاد با لحنی دلجویانه از حل مشکل در آینده‌ای نزدیک سخن بگوید.
سید مهدی شجاعی را بیش از همه با آثاری، چون «کشتی پهلو گرفته»، «پدر، عشق و پسر» و «آفتاب در حجاب»، می‌شناسیم؛ نویسنده‌ای که آثار او چند ویژگی بارز دارد. اول از همه ارادت به خاندان نبوت و تقید به ارزش‌های دینی و اخلاقی است که این موضوع اغلب آثار او را دربر می‌گیرد. دوم صداقت در قلم این استاد نویسند‌گی است. ویژگی بعدی این نویسنده صراحت در بیان مسائل مختلف به ویژه مباحث اجتماعی است و نیز لحن و نثر خاصی که عاطفه و احساس مخاطب را با خود درگیر می‌کند. همین ویژگی‌ها باعث‌شده آثار شجاعی اغلب دامنه مخاطبان فراگیری داشته‌باشد.
او اخیراً در فضای مجازی نسبت به ممیزی تازه‌ترین آثارش در اداره نظارت بر کتاب وزارت ارشاد گلایه کرده‌است. ممیزی ممکن است مسئله اصلی فضای نشر کشور نباشد و مسائل مهم‌تر دیگری این حوزه را همواره درگیر خود کرده‌باشد، اما به نظر می‌رسد همچنان چالشی برای نویسنده‌ها است. فارغ از اینکه نویسنده‌ای در تراز سید مهدی شجاعی با کارنامه پرباری که از او سراغ داریم همچنان با این چالش دست و پنجه نرم می‌کند، موضوعی است که می‌تواند محل تأمل باشد. هر چند وزیر ارشاد اخیراً نسبت به گلایه شجاعی واکنش نشان داده و عنوان کرده که به زودی در یک جلسه کارشناسانه موضوع را بررسی خواهد کرد.
محمدمهدی اسماعیلی در پاسخ به پرسشی درباره جلوگیری از انتشار کتاب «سیدمهدی شجاعی» و انتشار یادداشت انتقادی این نویسنده در فضای مجازی عنوان کرده‌است: با دوستان خود صحبت کردم و ان‌شاءالله در هفته آتی این موضوع را به شکل حضوری جلو خواهیم برد.
به گفته وی، بنای ما این است که همه بزرگان فرهنگ و هنر با آرامش کار خود را انجام دهند، اما در عین حال قانون هم در جای خود قرار دارد. ممکن است در نقطه‌ای سوءتفاهمی شکل گیرد، اما آقای شجاعی از مفاخر فرهنگ و ادب با پیشینه‌ای بسیار خوب و آثاری پرمخاطب در حوزه ادبیات دینی هستند و به ایشان و آثارشان احترام می‌گذاریم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر اینکه این مشکل برطرف خواهد شد، به این نکته اشاره کرده‌است که ما باید بر مرز قانون قرار داشته‌باشیم. در عین حال که هر پیشکسوت و بزرگواری را تجلیل و تکریم می‌کنیم، اما باید قانون رعایت شود.
او در پاسخ به این پرسش که آیا جلسه‌ای که قرار است هفته آینده برگزار شود، با حضور این نویسنده خواهد بود یا خیر، گفت: خیر جلسه با ایشان نیست؛ با مجموعه خودمان جلسه خواهیم داشت. این موضوع دغدغه مهم ما است و شخصاً خواستم این مسئله با گفتگو برطرف شود. باید دید نتیجه چه می‌شود، اما ان‌شاءالله این مشکل برطرف خواهد شد.
مطالبه صراحت و شفافیت
اما متن گلایه‌آمیزی که شجاعی در فضای مجازی مطرح کرده‌بود، از این قرار است: «جلد اول رمان «حماسه سجادیه» با عنوان «تویی به جای همه» منتشر شد.» جلد دوم با عنوان «اگر غم لشکر انگیزد» در چنبره بررسی و ممیزی گرفتار ماند و مجوز انتشار گرفت، اما بلافاصله پس از انتشار به تشخیص افرادی از شورای نظارت، غیرقابل توزیع شناخته‌شده و دستور توقف توزیع صادر شد و جلد سوم با عنوان «جز حکایت دوست» مدت‌هاست که در تعلیق مانده و پاسخ صریحی به ناشر داده نشده‌است. سؤال من این است که آیا شما هم این رمان را مطالعه کرده‌اید و غیر‌قابل‌چاپ تشخیص داده‌اید؟ آیا ذکر مناقب اهل‌بیت و انتقاد از حکومت اموی، می‌تواند دلیلی موجه - یا لااقل کافی- برای توقیف یک اثر تلقی شود؟ آیا قانونی برای منع انتقاد از حکومت اموی در جایی تصویب شده‌است؟ اگر چنین قانونی باشد، طبعاً اهالی فرهنگ و ادب و اندیشه از آن مطلع می‌شوند و اگر نیست چرا عده‌ای اختیار و قدرت جلوگیری از انتشار چنین اثری را دارند؟»
شجاعی در ادامه این پست به موضوع سامانه جدیدی که در معاونت فرهنگی برای بحث نظارت بر کتاب‌ها راه‌اندازی شد، اشاره کرد و نوشت: «پیشنهاد من این است که مسئله به سامانه جدید‌التأسیس وزارت ارشاد احاله شود؛ همین سامانه‌ای که عنوان آن «نظارت مردمی بر کتاب‌های منتشر‌شده» است. فرض را بر این می‌گذاریم که ما نمی‌فهمیم فلسفه تأسیس این سامانه، توقیف کتاب‌های دارای مجوز از گذشته - با محمل آرا و گزارش‌های مردمی- است. فرض را بر این می‌گذاریم که راست می‌گویند و در این مورد، مردم را صاحب تشخیص می‌دانند و به آرای آن‌ها اهمیت می‌دهند. آنچه را که تاکنون فقط در آثار من، مورد سانسور و ممیزی و توقیف و حذف قرار داده‌اند، در اختیار مردم بگذارند و رأی و نظر مردم را جویا شوند تا معلوم شود چقدر از مردم با این میزان انقباض موافقت دارند. مشروط به اینکه جامعه آماری مردم به مفهوم واقعی مردم باشند، نه آن گروه محدود و معدودی که می‌شناسیم و می‌شناسید و نظرسنجی مشابه صدا‌و‌سیما منحصر به دو گزینه موافقم و خیلی موافقم نباشد. اگر رأی و نظر مردم در مورد کتاب، بعد از انتشار مهم است، قبل از انتشار که مهم‌تر است. خودم هم می‌توانم این موارد را در معرض رأی و نظر مردم بگذارم. خلاصه، آنچه من نقداً طالب آن هستم، صراحت و شفافیت است. اگر قانون یا مصوبه‌ای در مورد ممنوعیت نقل فضایل پیامبر و ائمه و نقد عملکرد دشمنان‌شان دارند، ارائه دهند و اگر ندارند مثل بقیه قوانین با عناوینی از قبیل صیانت، وضع و تصویب و اعلام کنند تا محققان و نویسندگان هم مثل بقیه اهالی فرهنگ و اندیشه و هنر، تکلیف‌شان را بدانند.»
انتظاری که از وزارت ارشاد می‌رود
اینکه سید مهدی شجاعی در این مناقشه چه اندازه دارای حق است، نمی‌توان به طور کامل از حالا مورد قضاوت قرار داد، اما می‌توان نسبت به این موضوع که اثری از وی پشت در‌های نظارت متوقف مانده نگران شد. ضمن اینکه اداره نظارت بر کتاب وزارت ارشاد معمولاً جزئیات مربوط به ممیزی آثار را در اختیار رسانه‌ها قرار نمی‌دهد، مگر اینکه خود نویسنده‌ها اقدام به انتشار آن کنند. شجاعی نیز در متن انتقادی‌اش اشاره‌ای به جزئیات ماجرا نکرده‌است با این حال به نظر می‌رسد چالش ممیزی آثار در وزارت ارشاد همچنان و پس از سال‌ها کشمکش باید به وضعیتی رسیده‌باشد که دست‌کم نویسنده‌ای در تراز شجاعی را اینگونه گلایه‌مند نکند. شاید بشود گفت دیگر کسی انتظار نداشت پس از گذر از چند دهه کشمکش‌های مختلف درباره ممیزی نویسنده‌ای با آثار کاملاً ارزشی با محوریت مباحث دینی که در حسن نیت قلم او نیز تردیدی وجود ندارد، اینگونه زبان به گلایه باز کند.ای کاش اداره نظارت بر کتاب وزارت ارشاد روی تقویت بیشتر تیم کارشناسی خود بیشتر از قبل کار می‌کرد و حساسیت‌های این حوزه را بیشتر مورد عنایت قرار می‌داد.
