جوان آنلاین: غرفه روزنامه جوان در نمایشگاه رسانه‌های ایران در روز سوم میزبان دو تن از شاعران پیشکسوت کشورمان بود. استاد مصطفی محدثی خراسانی و محمود اکرامی‌فر در این نشست درباره ظرفیت‌های توسعه ابزار ارتباط‌جمعی برای انسان امروز سخن گفتند. بخشی از این گفتگو را می‌خوانید.
آقای اکرامی‌فر در عصری زندگی می‌کنیم که رهاورد ابزار‌های ارتباطی سبب رشد پدیده‌ای به نام شهروند- رسانه شده‌است. عبارتی که ظاهراً خود شما مبدع آن بوده‌اید. فکر می‌کنید این وضعیت چقدر می‌تواند برای انسان امروز دارای ارزش باشد؟
اکرامی‌فر: یک رسانه می‌تواند مهندسی پیام بکند. رسانه می‌تواند از یک شاعر بخواهد تا از طبع شعری خود استفاده کند و برای موضوعی خاص دست به آفرینشی هنری بزند. رسانه می‌تواند به همین شعر ضریب بدهد که چند نفر از مخاطبان آن را مشاهده کنند. می‌تواند آن را طوری ضریب بدهد که بخش قابل‌توجهی از مردم آن را ببینند و بخوانند یا طوری ضریب بدهد که چند نفر بیشتر با آن ارتباط برقرار نکند، اما امروز شاعر می‌تواند به برکت پیشرفت تکنولوژی بدون واسطه با مخاطب ارتباط بگیرد و خواننده‌های یک صفحه در شبکه اجتماعی یک هنرمند چه بسا از شمارگان یک روزنامه معتبر بیشتر باشند، ضمن اینکه خودش می‌تواند دروازه‌بانی کند. هم درباره تولید محتوا و هم مدیریت انتشار نظرات و به طور مستقیم بازخورد‌های شعرش را نیز مشاهده کند و این رخداد در کمترین زمان ممکن رخ می‌دهد. به عبارتی دیگر آقای محدثی در گذر این فرآیند یک شاعر – رسانه است. پس این تا حدی قدرت رسانه‌های جمعی را کاهش داده‌است. شهروندان هر کدام می‌توانند پیام تولید کنند و اثرگذار باشند.
آقای محدثی خوب است نظر شما را هم بشنویم.
محدثی: من معتقدم با وجود امکانات بی‌نظیری که وسایل جدید ارتباط‌جمعی در دسترس شهروندان قرار داده‌است، همچنان روزنامه‌ها و مطبوعات کارکرد خود را دارند. اعتباری که رسانه‌های کاغذی نزد جامعه دارند، همچنان به نظرم پررنگ است. این ملموس بودن دست‌کم برای مردم ما اهمیت خاصی دارد. هنوز اعتماد مردم به فضای مجازی نسبت به رسانه‌های سنتی وزن چندان زیادی ندارد، چون خبر در فضای مجازی می‌تواند دارای خطا‌های بسیاری باشد.
تا به حال اتفاق افتاده که رسانه‌ای شما را فریب داده‌باشد و از همین رهگذر اعتماد شما به آن رسانه به طور کامل سلب شده‌باشد؟
محدثی: این اتفاقات بالاخره تا حدودی در هر رسانه‌ای می‌تواند رخ بدهد.
چقدر می‌تواند چنین اتفاقاتی عادی باشد؟
محدثی: عادی نیست و اگر زیاد اتفاق بیفتد مخاطب اعتمادش سلب خواهد شد، اما باید اعتراف کنم که من هنوز به مطبوعات و رسانه‌های کاغذی بیش از فضای مجازی اعتماد دارم.
اکرامی‌فر: البته باید به تفاوت نسل‌ها هم توجه کنیم. برای نسل زد که عادت کرده به اینکه از اول با فضای مجازی بزرگ شود و خاطره‌ای از رسانه‌های کاغذی ندارد، موضوع می‌تواند متفاوت باشد. امروز رسانه‌های ما بیشتر از اینکه نیاز به تکنسین خبری داشته‌باشند، به تحلیلگر با‌سواد خبر نیاز دارند. اخبار ماده‌خام هستند و رسانه‌ها باید بتوانند به خبر‌ها سمت و سو بدهند و برای آن ارزش افزوده خلق کنند. نسل امروز باید بیشتر مفهوم‌گرا و محتوا‌گرا باشد تا فرم‌گرا. شهروند امروز به برکت شبکه‌های اجتماعی بسیار قدرتمندتر از شهروند دیروز است. شاعر امروز خودبسنده و خودکفا شده‌است.
همین حالا در غرب این قدرت شبکه‌های اجتماعی است که ملت‌ها را علیه جنایات اسرائیل بسیج می‌کند وگرنه رسانه‌های رسمی در غرب ترجیح می‌دهند حقایق را از چشم جوامع خود دور نگه دارند.
بله، ما ناگزیریم از استفاده از رسانه‌های جدید، اما دولت‌ها موظفند سواد رسانه‌ای را ارتقا دهند. ما توان سخت‌افزاری و رایانه‌ای بچه‌ها را ارتقا داده‌ایم، اما روی توان نرم‌افزاری و رسانه‌ای آن‌ها کار نکرده‌ایم.
محدثی: نکته دیگر اینکه بنای کار مطبوعاتی را در کشور ما اهالی فرهنگ گذاشته‌اند. روزنامه‌های اول را شاعران و ادیبان راه‌اندازی کرده‌اند. ملک‌الشعرای بهار، دهخدا و مشاهیر دیگر ادب ایران روزنامه‌داری می‌کردند، اما به تدریج ما به وضعیتی رسیده‌ایم که سیاستمدار‌ها عنان مدیریت روزنامه‌ها را در دست گرفتند. در دوره‌های اول وجه فرهنگی مطبوعات غلبه داشته‌است. اگر حرف سیاسی تأثیرگذاری هم می‌خواستند بزنند به زبان شعر در مطبوعات مطرح می‌کردند. شما ببینید در عصر خفقان رضاخانی این شاعران بودند که به واسطه مطبوعات در صف اول قرار داشتند. در واقع رسانه‌های کاغذی ما سیاست‌زده هستند و فرهنگ را در حاشیه می‌بینند. نکته دیگر اینکه ما همواره به جای اینکه به استقبال تکنولوژی برویم ابتدا سعی کرده‌ایم آن را سلب و ممنوع کنیم و به تدریج تکنولوژی به ویژه در زمینه رسانه خود را به ما تحمیل کرده‌است. یعنی ما در برخی برهه‌ها با وسایل ارتباط‌جمعی جدید به مبارزه‌ای بیهوده برخاسته‌ایم در صورتی که می‌توانستیم از آن استقبال کنیم و با مدیریت صحیح آن را به سود فرهنگ و جامعه خودمان در مسیر درست قرار بدهیم.
فکر می‌کنید مردم بهتر می‌توانند رسانه را مدیریت کنند یا دولت‌ها؟ به عبارتی آن روح جمعی که از یک فطرت پاک نشئت می‌گیرد نمی‌تواند اثرگذاری بهتری داشته‌باشد؟
محدثی: روح جمعی باید نظام‌مند باشد. نیاز به تربیت و آگاهی دارد. کما‌اینکه کشور‌های غربی این کار را می‌کنند و در واقع افکار عمومی را مدیریت می‌کنند.
اما به نظر می‌رسد رشد شبکه‌های اجتماعی چیزی نیست که دولت‌های غربی موافق آن باشند، چراکه همین حالا شاهدیم که در امریکا و کانادا و دیگر کشور‌ها این شبکه‌ها در فضای مجازی به شدت در حال محدود شدن هستند. شما ببینید درباره کنترل شبکه‌ای مثل تیک‌تاک چه جنجالی در امریکا ایجاد شد.
اکرامی‌فر: ما یک مشکلی که داریم، این است که شهروند مطلوب تربیت نمی‌کنیم؛ شهروندی که هم حقوق و هم وظایف خود را بشناسد. ما فقط شهروندی تربیت می‌کنیم که وظایف خود را بشناسد.
