جوان‌آنلاين: شينزو آبه، نخست وزير ژاپن، 30 مه و در كنفرانس امنيتي سنگاپور از قصد كشورش براي داشتن نقش بيشتر در دفاع از قلمرو ارضي و دريايي همسايگانش گفت. اين موضوع از قبل مطرح بود كه مقامات توكيو ديگر مقوله مهم امنيت خود و به طور كلي حوزه اقيانوس آرام را مثل گذشته مد نظر نمي‌گيرند و اين اعلام موضع آبه هم در امتداد همين مسئله بود كه به اين ترتيب وجه رسمي پيدا كرد. حالا نخست وزير ژاپن آماده مي‌شود در مسيري متفاوت با سال‌هاي بعد جنگ جهاني دوم گام بردارد اما بايد ديد كه حركت او در اين مسير چه تاثيري بر داخل و خارج از ژاپن خواهد داشت.
قاعده بعد جنگ جهاني دوم
ژاپن بعد از آلمان شكست در جنگ جهاني دوم را پذيرفت و با پذيرش شكست، قلمرو گسترده امپراطوري آن در طول اقيانوس آرام برچيده و محدود به جزاير اصلي ژاپن و البته چند جزيره مورد اختلاف با كشورهاي اين حوزه شد. با شكست ژاپن لازم بود تا تمهيدي براي آينده در نظر گرفته شود تا اين كشور ديگر نتواند به دوره قبل از جنگ بازگشته و تهديدي عليه همسايگان خود شود. اين تمهيد در تدوين قانون اساسي بعد از جنگ در نظر گرفته شد كه اصل نهم آن به صراحت برخورداري ژاپن از نيروي نظامي تنها در جهت دفاع از قلمرو و مردم كشورش محدود شده است. اين اصل باعث شد تا نيروي نظامي ژاپن از دو جهت استعداد نظامي و اهداف محدوديت شديدي پيدا كند و حتي نتواند همكاري گسترده نظامي با متحد نزديكي با آمريكا داشته باشد. اين كه وضع اصل نهم با فشار كشور پيروز يا از سوي نيروهاي صلح‌طلب داخلي بوده جاي خود اما حداقل قضيه اين است كه ژاپن به مدت بيش از 6 دهه بر اساس اين اصل رفتار كرد تا آن كه رشد سريع اقتصادي-نظامي چين در يكي دو دهه گذشته افرادي مثل آبه را به فكر تجديد نظر در اين اصل انداخته است.
نگاه داخلي
طرح‌هاي پيش رو براي آبه و تغيير مورد نظرش متفاوت هستند كه برخي از آنها در حد پشتيباني از نيروي متحدي مثل آمريكا در فراتر از قلمرو ژاپن تا همكاري مستقيم نظامي با كشورهاي منطقه يا حضور مستقيم براي دفاع از منافع ژاپن تعريف شده‌اند. آبه با هر تفسير و طرحي كه باشد هنوز با مشكل اساسي در داخل ژاپن روبرو است. موسسه مطالعاتي نيكي در نظرسنجي اخير خود نشان داده كه مقاومت داخلي با تلقي آبه و اصلاحات امنيتي او جدي است زيرا در نظرسنجي اين موسسه، 50 درصد از پاسخ‌دهندگان با تفسير امنيتي او مخالف هستند و تنها 34 درصد موافق آن هستند. نگراني از توسعه‌طلبي يكي از مسائل مهم مخالفان تفسير او هستند كه گذشته از هزينه‌هاي احتمالي سنگين آن معلوم نيست در عمل به امنيت بيشتر اين كشور ختم شود. علاوه بر اين، برخي روشنفكران و نخبه‌گان اين كشور نگران هنجارهاي سياسي هستند كه از جنگ جهاني دوم به اين سو باعث شده تا ژاپن هم به جهت منطقه و هم فرامنطقه‌اي در مسيري صلح‌طلبانه قرار بگيرد و اكنون با تفسير او تغيير قانون اساسي اين امكان وجود دارد كه هنجارهاي سياسي موجود و پيمان‌ها و قراردادهاي برآمده از آن هم مورد خدشه قرار بگيرند يا حتي به طور كلي ناديده گرفته شوند.
حضور نظامي آمريكا در ژاپن و زخم فراموش نشدني دو فاجعه اتمي در هيروشيما و ناكازاكي از جمله مواردي است كه احساسات ضدجنگي را در بين مردم ژاپن دامن مي‌زند و عامل مهم رواني در برابر توسعه‌طلبي نظامي در اين كشور هستند. از اين جهت، اصرار آبه به تفسير خود و قصد او براي تغيير قانون اساسي نمي‌تواند براي او بي‌هزينه سياسي باشد. شايد به همين جهت است كه آبه با وجود آن كه حزبش اكثريت را در دو مجلس ژاپن در دست دارد اما باز مجبور است براي پيش برد تفسير خود تا تغيير قانون اساسي و اصل نهم آن به احتياط كامل حركت كند و حاضر نيست كه در اين موضوع با حركات شتاب‌زده فرصت‌ها را از دست بدهد.
نگاه خارجي
آبه در شروع مسير خود از كنفرانس امنيتي سنگاپور شروع كرد تا آن كه مسئله را از منظر كل منطقه اقيانوس آرام و نه تنها داخلي مطرح كرده باشد. اين يك گام محتاطانه از سوي او بود چرا كه شروع مسير از داخل براي او بي‌پيامد نيست اما وضعيت در خارج هم به طور كامل متفاوت است و هم پيامدهاي داخلي آن كمتر است. از طرف مقابل، اين حركت او به طور طبيعي واكنش و نگراني‌هايي در حوزه گسترده اقيانوس آرام ايجاد كرده است. نگراني‌ها به خصوص در مورد دو كشور چين و كره جنوبي صادق است كه سابقه تلخ توسعه‌طلبي‌هاي ژاپن را دارند. گذشته از حافظه تاريخي، اين دو كشور در حال حاضر با ژاپن اختلافات جدي ارضي دارند. شايد همين نگراني مشترك عاملي شود تا دو كشور مسيري متفاوت از گذشته را در پيش بگيرند و سعي كنند تا در آينده همكاري بيشتري را در دستور كار خود قرار دهند.
سفر شي جين پينگ، رييس جمهور چين، به كره جنوبي در سوم جولاي سفري بي‌سابقه است كه حتي مي‌تواند نگراني‌هايي براي كره شمالي به عنوان متحد سنتي چين ايجاد كند اما از جهت نگراني‌هاي مشترك دو كشور در برابر ژاپن قابل توجيه است. اين احتمال وجود دارد كه چين در برابر توسعه‌طلبي آبه و ديگر مقامات توكيو به فكر ايجاد ائتلافي افتاده باشد كه كره جنوبي و حافظه تاريخي مشترك در برابر ژاپن نقطه شروع مناسبي براي پكن است. در هر حال، به نظر نمي‌رسد كه نخست وزير ژاپن در رسيدن به اهداف امنيتي خود در داخل و خارج با مشكلات جدي روبرو است از جهت داخل مي‌تواند به شكست سياسي او منجر شود و از جهت خارج مي‌تواند به تغيير قاعده بازي امنيتي در طول اقيانوس آرام ختم شود.
