سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: «تن‌های تنها» برنامه‌ای است که در گروه کودک و نوجوان شبکه دو برای مخاطب نوجوان تولید می‌شود. فصل اول این مجموعه با نام «تن‌های تنها» به صورت ترکیبی ساخته شد و بخش نمایشی تنها یکی از اجزای آن را تشکیل می‌داد، اما در فصل دوم این برنامه با عنوان «تن‌های تنها؛ مجلس دوم» با تکیه بر تجربه‌های پیشین به سمت داستانی شدن و تعریف حکایات، روایات و اجرای بخش‌های مختلف نمایشی رفت که با استقبال بیشتری از سوی مخاطب نوجوان و علاقه‌مند به داستان‌های مذهبی و تاریخی روبه‌رو شد. با اصغر مهدی ابهری، تهیه‌کننده و کارگردان این مجموعه درباره حساسیت‌های سن نوجوانی، برنامه‌سازی برای این گروه سنی و همچنین روند شکل‌گیری این برنامه صحبت کردیم که پیشینه موفقی نیز در تولید برنامه‌های نوجوانانه به ویژه برنامه رمضانی «نوسفران» داشته است.
مجلس دوم «تن‌های تنها» چگونه شکل گرفت و این فصل با توجه به چه مواردی طراحی شد؟
فصل اول این مجموعه با نام «تن‌های تنها» به صورت ترکیبی ساخته شد، اما تصمیم بر این شد که در فصل دوم نقل روایات به صورت نمایشی اتفاق بیفتد. آغاز این پروژه در فصل دوم نیز همراه با ماه محرم بود، بنابراین سه برنامه ابتدایی با محوریت امام حسین (ع) و واقعه عاشورا انتخاب شدند.
«تن‌های تنها» در سوگواری‌های مذهبی پخش می‌شود. آیا برای هر یک از ائمه یک برنامه اختصاص داده‌اید؟
در ماه صفر سه قسمت از برنامه به مناسبت اربعین سیدالشهدا (ع) پخش شد. یک برنامه درباره نبی اکرم (ص)، یک قسمت پیرامون حضرت امام حسن‌مجتبی (ع)، یک قسمت هم درباره حضرت امام رضا (ع) روانه آنتن شد و ماه صفر تمام شد. ارادت خاصی به چهار بانوی گرانقدر اسلام حضرت زهرا (س)، حضرت خدیجه (س)، حضرت زینب (س) و حضرت معصومه (س) هم داشتم که در کنار ائمه معصومین چهار قسمت را به این بزرگواران اختصاص دادیم. تا اوایل سال جدید نیز یک برنامه پیرامون زندگی و شخصیت امام هادی (ع)، یک قسمت درباره حضرت زینب (س) و یک قسمت نیز راجع به امام موسی کاظم (ع) خواهیم داشت و در سال جدید نیز هفت قسمت دیگر درباره ائمه اطهار (ع) روانه آنتن خواهد شد.
با توجه به حساسیت‌هایی که درباره ساخت برنامه‌های مذهبی وجود دارد؛ نقل روایات آن هم برای این گروه سنی چگونه صورت گرفت؟
برنامه‌سازی مذهبی برای طیف نوجوان کار آسانی نیست، زیرا روایات مختلفی وجود دارد که انتخاب و پیدا کردن معتبرترین روایت کار حساسی است. همچنین وا‌ژه‌های عربی زیادی وجود دارد که درک آن برای نوجوان راحت نیست. بر این اساس حلقه‌بندی کردیم و نحوه روایت کردن داستان‌ها هم در نظر گرفتن دورترین حلقه بود. به عنوان مثال از دیدگاه دورترین حلقه به تعریف حادثه کربلا پرداختیم. حلقه اول اهل بیت (ع) و بستگان حضرت امام حسین (ع) بودند. حلقه دوم اصحاب و یاران، بستگان دورتر، سپاهیان اباعبدالله و... بودند و به همین ترتیب از نگاه دورترین شخصیت‌ها این روایات را نقل کردیم. افرادی که معصوم نیستند، اما روایتشان معتبر است. چون به عنوان مثال از دیدگاه حضرت ابوالفضل (ع) نمی‌توانیم داستان‌ها را تعریف کنیم.
انتخاب داستان‌ها با توجه به روایات متعددی که در کتب مذهبی وجود دارد، چگونه بود؟
نمایش‌ها را به صورت اپیزودیک تهیه کردیم تا بتوانیم با اجرای چند روایت به جوانب مختلف زندگی ائمه (ع) بپردازیم. تفاوت وجوه شخصیتی بزرگان دین بسیار زیاد است و احساس کردم نیاز است نوجوانان با وجوه مختلف شخصیتی این بزرگان آشنا شوند.
سپس روی بار نمایشی داستان‌ها کار کردیم. حسن اسدی به عنوان راوی که در داستان نقش پدر خانواده را دارد به کمک شش نوجوان شروع به تعریف روایتی پیرامون زندگی ائمه معصومین می‌کند. او دو پسر، یک دختر و سه خواهرزاده نوجوان هم دارد که در اجرای حکایات نقش دارند. اینگونه نمایش را طراحی کردیم که پدر هر سال محرم برای این بچه‌ها مقتل‌خوانی می‌کند. وقتی این بچه‌ها به سن نوجوانی می‌رسند تصمیم می‌گیرند از تجربیات پدرشان استفاده و روایت‌های مقاتل را اجرا کنند. در این روایت‌ها سعی می‌شود به زبانی ساده به سؤالاتی که ذهن یک نوجوان را پیرامون زندگی ائمه مشغول می‌کند، پاسخ داده شود. مبنا را گذاشتم بر اینکه شناختی درباره ائمه بدهم و بعد از این شناخت برای نوجوان سؤالاتی مطرح می‌شود که باید پاسخ درستی به آن‌ها داده شود. از سوی دیگر از فرمت تعزیه استفاده کردیم تا برخی شخصیت‌ها مثل حضرت زینب (س) را نیز در این روایات داشته باشیم و بنا بر نیاز در مواردی از نمایش سنتی- آیینی تعزیه استفاده کردیم.
کار نویسندگی این پروژه چگونه پیش رفت؟
برای نویسنده به دنبال کسی بودم که ضمن تسلط بر دراماتیزه کردن یک داستان، قدرت نگارش روایات مذهبی با زبان ساده را داشته باشد به نحوی که با نوجوان ارتباط برقرار کند. با یکی از نمایشنامه‌نویسان رادیو که حدود ۳۰ سال نمایشنامه مذهبی می‌نوشت به نام علیرضا مهربان صحبت کردم و قرار شد این روایات ضمن حفظ مستندات صحیح مذهبی با زبانی روان و آشنا برای نوجوانان نقل شوند. در این کار علاوه بر مشاور فیلمنامه از حضور یک ناظر مذهبی هم بهره می‌بردم تا دچار اشتباه نشویم.
از کار کردن با نوجوانان بگویید. به ویژه که در این کار بیشتر با بازیگران نوجوان مواجه بودید.
کار کردن با نوجوانان علاوه بر شیرینی‌هایی که دارد ویژگی‌های خاصی هم دارد به خصوص برای این کار مذهبی که نیاز به داشتن اطلاعات دینی بود. به عنوان مثال برای اینکه نام بانوان بزرگواری مثل حضرت زهرا یا حضرت خدیجه (س) تبدیل نشود ناچار به گرفتن برداشت‌های متعددی بودیم. بازیگران من همه یا آموزش بازیگری دیده بودند یا سابقه بازیگری داشتند، بنابراین جلوی دوربین راحت بودند، اما روایت‌ها برایشان سخت بود و پیچیدگی لغات برای یک نوجوان ۱۴ ساله شاید چندان راحت نباشد. تصور روایات را برایشان ساده می‌کردیم، اما به لغات نمی‌شد دست زد. مثلاً در جایی می‌گفتند امام حسین (ع) در حالی که در آن فضا که انسان‌های همدوره با ایشان از لفظ امام حسین (ع) استفاده نمی‌کردند، بنابراین ما حسین بن علی (ع) را جایگزین کردیم، اما در اجرا وقتی نوجوان در حس فرو می‌رفت به ناگاه امام حسین (ع) را به کار می‌برد، چون در ذهنش امام حسین (ع) ثبت شده بود. بهترین رابطه را با امام‌رضا (ع) برقرار کردند که ضریح‌شان را دیده بودند و درک بهتری داشتند. نزدیک ۸۰ بازیگر تست شدند تا این شش نوجوان انتخاب شدند.
لباس و گریم بازیگران چگونه بود؟ چون از زبان محاوره استفاده کردید در پوشش نیز سبک امروزی را به کار بردید؟
سعی کردیم لباس و گریم بازیگران در روایات مختلف به پوشش مردمان آن زمان نزدیک باشد هر چند دوست داشتم لباس‌های امروزی تنشان باشد که بچه‌ها بتوانند مصداق‌های امروزی این شخصیت‌ها را پیدا کنند، اما خیلی شدنی نبود و به نظر کار جسورانه‌ای بود.
آیا «تن‌های تنها» برای نوجوانان فقط قابل درک است؟
ببینید دوران نوجوانی به سه دوره تقسیم می‌شود از ۹ تا ۱۳ قبل از بلوغ، ۱۳ تا ۱۶ بلوغ و ۱۶ تا ۱۹ بعد از بلوغ؛ این برنامه برای هر سه مرحله نوجوانی قابل ارتباط است. در دوره نوجوانی شالوده شخصیتی انسان ساخته می‌شود. به زمینه‌های قبلی کاری ندارم. به لحاظ اهمیت این دوره می‌توانم بگویم انسان در این دوران بیشترین تأثیر را در برهه زمانی بحرانِ بلوغِ جسمی و روانی از اطراف می‌گیرد. همین نقطه را هدف‌گیری کردم که در این سن با نوجوان حرف بزنم.
علاوه بر آشنایی و شناخت زندگی ائمه معصومین آیا این مجموعه برای یک نوجوان آموزش دیگری هم در پی دارد؟
بله البته آموزش به صورت غیرمستقیم. به عنوان مثال در روند داستان اطلاعاتی که این نوجوانان از فضای مجازی درباره بزرگان دین به دست می‌آوردند را با کتاب تطبیق می‌دادند و این مسئله بار آموزشی داشت که به هر اطلاعاتی در فضای مجازی نمی‌توان استناد کرد. تأثیر انتخاب درست در زندگی نیز یکی دیگر از مواردی بود که سعی کردیم به نوجوان اهمیت آن را متذکر شویم. حکایت‌هایی درباره شخصیت‌هایی که با وجود سابقه خوب خود با یک انتخاب اشتباه به سپاه یزید پیوستند یا با یک انتخاب صحیح از مسیر باطل به صف یاران امام حسین (ع) اضافه شدند، بنابراین مسئله انتخاب را برای نوجوان یک موضوع مهم قلمداد کردیم.
