عارف براي مجلس، نماينده اصلاح‌طلبان است يا كانديداي مستقل؟

پس از اينكه «محمدرضا عارف» در انتخابات رياست جمهوري كنار كشيد و راه را براي دكتر «حسن روحاني» باز كرد،‌ بسياري از آن طيفي كه اعتداليون ناميده مي شدند و همچنين اصلاح طلبان انتظار داشتند كه در صورت پيروزي حسن روحاني جايگاه مناسبي براي عارف در نظر گرفته شود.

پس از اينكه نتيجه انتخابات مشخص شد و مردم دكتر حسن روحاني را به عنوان رئيس جمهور يازدهم انتخاب كردند، كم نبودند حامياني كه پيروزي وي را متعلق به اصلاح طلبان مي دانستند و شعار «اصلاحات، اصلاحات، پيروز انتخابات» سر مي دادند.

زماني كه رايزني ها براي چينش كابينه آغاز شد، پست هاي زياد و قابل توجهي براي عارف عنوان شد كه معاون اولي رئيس جمهور، وزارت علوم از جمله آنها بود. امري كه واقع نشد و كم كم زمزمه هاي فاصله گرفتن عارف از دولت يازدهم و حتي اصلاح طلبان به گوش رسيد.

به اين دليل كه عارف به عنوان يك عضو اصلاح طلب و با تاكيد سران اين طيف از انتخابات انصراف داد اما ناراحتي ها و اعتراض هاي خفيف از همان زمان شروع شد. اعتراض اوليه عارف به جمع اعتدالوين بود كه نخواستند جايگاهي قابل توجه به عارف و اصلاح طلبان بدهند اما اين نگراني كم كم وارد تيم و گفتمان اصلاحات هم شد به اين دليل كه عارف خود را قرباني رويكرد اصلاح طلبان در دوره انتخابات فرض كرد.

بنابراين كم كم فاصله گرفتن وي از اصلاح طلبان اصلي آغاز شد. به يك معنا عارف در مجموع بازي هاي انجام شده در طيف اصلاح طلبان به «خود پرتاب شدگي گفتماني» رضايت داد و گفته مي شود كه در حال خروج از اين گفتمان است. از اين منظر راحت تر مي توان تحليل كرد كه چرا وي از عضويت هيات مديره «بنياد بارن» عقب نشيني كرده است. در حالي كه به راحتي مي توانست از اعضاي ارشد آن باشد. با اين وجود آيا مي توان گفت اين سرخوردگي انشقاق غيرقابل انكاري را در ميان اصلاح طلبان ايجاد كرده و يك شخص مورداعتماد از نظر آنها را از گفتمان خودي دور كرده است؟

عارف با جدايي از بنياد باران، «بنياد اميد» را به راه انداخت و همزمان از «بي تقوايي برخي گله» كرد (ايسنا، 21 آذر، 92). در همين حال سخناني شنيده مي شود مبني بر اينكه وي خواهان شركت در انتخابات مجلس شوراي اسلامي و همچنين به دست گرفتن رياست آن است.

اين مسئله را مي توان از دو منظر مورد توجه قرار داد. ابتدا اينكه اصلاح طلبان برخلاف آنچه فكر مي كردند و حاميان آنها شعار مي دادند پيروز انتخابات نبوده اند و به همين دليل خواهان گرفتن دست كم يك قوه از سه قوه هستند. نبايد شك كرد كه آنها در اين مسير بسيار جدي هستند. اين رويكرد باعث مي شود كه ديگر طيف ها و گروه هاي حاضر در صحنه سياسي كشور حساس شده و ميزان دوري و نزديكي خود را به برخي محورهاي قدرت مشخص كنند. به عنوان مثال طيفي كه براي به دست گرفتن و ادامه رياست در مجلس مي انديشند،‌ ممكن است براي جلوگيري از موفقيت اصلاح طلبان در انتخابات مجلس تا حدودي به سمت اعتداليون گرايش پيدا كرده و از آنها براي موفق نشدن اصلاح طلبان كمك بگيرد.

ضمن اينكه اين طيف مي توانند از ديگر محورهاي قدرت نيز كمك بگيرند كه حتما چنين كاري را از قبل آغاز كرده اند. اگر اين بازي با موفقيت دنبال شود،‌ دولت و بازيگردانان آن با نزديك شدن به طيف دوم،‌ مطمئنا بيشتر از گذشته ازاصلاح طلبان فاصله خواهند گرفت و شكاف در ميان آنچه پيروز انتخابات لقب گرفت، ‌افزايش پيدا خواهد كرد. اين مسئله بار ديگر اصلاح طلبان را با مشكل درون گفتماني و اين پرسش مواجه مي كند كه چرا ميدان را در اختيار اعتداليون قرار داده اند.

اما منظر دومي كه مي توان با آن به فعاليت و ميل اصلاح طلبان در انتخابات آينده مجلس پرداخت اين است كه آيا اصلاح طلبان در ميان خود به اجماعي براي به دست گرفتن رياست مجلس مي رسند يا خير؟ نگاهي به لايه هاي پنهان گفتمان اصلاح طلبان گوياي آن است كه اصلاح طلبان بر سر اينكه چه كسي گزينه اول انتخابات و رياست مجلس باشد، مشكل دارند. عارف با فاصله گرفتن هاي خاص و خودخواسته از گفتمان جاري اصلاح طلبي نشان مي دهد كه خواهان بازي در اين عرصه است تا جبراني براي انصراف از انتخابات رياست جمهوري باشد. اما اگر اصلاح طلبان گزينه ديگري را در نظر داشته باشند، عارف در صورت تاكيد به حضور، «مستقل» وارد عرصه انتخابات خواهد شد. اين روند گفتمان اصلاح طلبي را بيش از شكافته و به خرده گفتمان هاي متعدد تبديل خواهد كرد ...