با آغاز دور جدید تحریمها به نظر میرسد به زودی برخی از سامانههای سایبری ایران از جمله سامانه مبادلات ارزی در لیست جدید اهداف سایبری امریکا برای استخراج اطلاعات مالی ایران قرار گیرند.
۱۵ مرداد ماه تحریمهای یکجانبه امریکا علیه ایران در حوزههای گوناگون همچون خرید طلا، خرید قطعات هواپیما، خرید و فروش ریال در خارج از ایران و همچنین جلوگیری از فروش قطعات خودرو به ایران آغاز شد. این تحریمها مقدمه تحریمهای گستردهتر در ماه نوامبر (آبان) است که بانک مرکزی ایران و همچنین فروش نفت ایران را هدف قرار میدهد. اگرچه ایران در مقابل تهدید کرده است در صورت صفر شدن صادرات نفت ایران، بقیه همسایگان ایران نیز نخواهند توانست نفتی را صادر کنند، اما با توجه به عدم همکاری بسیاری از کشورها با تحریمهای یکجانبه امریکا به نظر میرسد این اتفاق نخواهد افتاد. از سوی دیگر بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی و چین درصدد هستند تا با استفاده از روشهای گوناگون به تجارت خود با ایران ادامه دهند. اتحادیه اروپا طرحهای گوناگونی را در همین باره ارائه کرده است که البته تا اجرایی شدن آنها فاصله زیادی وجود دارد.
در هر صورت به نظر میرسد امریکا همچنان در مسدود کردن شریانهای مالی و اقتصادی ایران با مشکلات عدیدهای روبه روباشد و این بار از حمایت گسترده قبلی برای اجرایی کردن تحریمهای فوق برخوردار نباشد.
از رضا ضراب تا علی صدرهاشمی
با توجه به همین مسئله است که شناسایی و بستن گذرگاههای مالی ایران اهمیتی دوچندان برای امریکاییها پیدا میکند. امریکاییها با توجه به اهمیت موضوع تلاشهای قضایی و امنیتی فراوانی را برای مقابله با تبادلات مالی ایران به کار گرفتهاند، به عنوان مثال میتوان به دستگیری معاون رئیس هالک بانک و همچنین رضا ضراب تاجر ایرانی در خاک امریکا اشاره کرد. هالک بانک در زمان اوج تحریمها یکی از مهمترین مسیرهای تبادل مالی ایران با جهان خارج بود که البته این کار با حمایت دولت ترکیه انجام گرفت، به دلیل همین کمکها معاون هالک بانک از سوی یکی از دادگاههای امریکا به پنج سال زندان محکوم شد و برخی از اخبار نیز حاکی است امریکا جریمهای نزدیک به ۲۷ میلیارد دلار برای این بانک در نظر گرفته است. دستگیری علی صدرهاشمی رئیس بانک پیلاتوس در کشور مالت نیز جزئی از همین پازل است. علی صدرهاشمی فرزند بنیانگذار بانک اقتصاد نوین در ایران است که هم اکنون به دلیل تبادل پول برای ایران در بازداشت به سر میبرد. محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران در جمع بازرگانان ایرانی نیز به همین نکته اشاره کرد و از تلاش امریکاییها برای پی بردن به اسرار مالی ایران خبر داد.
چرا سوئیفت
با این حال امریکاییها هنوز راه طولانی برای به زانو درآوردن ایران در پیش دارند. از سوی دیگر ایران نیز در این بازی تنها یک بازیگر منفعل نبوده و راههای فراوانی برای دور زدن فشار امریکاییها پیدا کرده است، از همین رو برای اجرای تمامعیار تحریمها لازم است تا اطلاعات موجود از شبکه مالی و بانکی ایران به صورت دائمی به روز شده و در اختیار دفتر کنترل سرمایههای خارجی وزارت خزانهداری امریکا قرار بگیرد. از آنجا که هم اکنون بخش اعظم تبادلات مالی جهان از طریق مجازی و مسیرهای الکترونیک صورت میگیرد، طبیعی است که امریکاییها نیز روی این حوزه متمرکز شوند. به نظر میرسد امریکاییها به دنبال این هستند تا از مسیرهای نامتعارف به این اطلاعات دست پیدا کنند، چراکه بانکها و نهادهای مالی با قدرت از این اطلاعات محافظت کرده و اجازه دسترسی به آن را نهادهای نظارتی مدنظر امریکا نمیدهند.
شاید اولین بار که امریکاییها به صورت جدی دسترسی به تراکنشهای الکترونیکی نهادها و بانکهای خارجی را در دستور کار قرار دادند، زمانی بود که قانون موسوم به پاتریوت یا وطنپرستی در کنگره امریکا تصویب شد. بخش ۳۱۳ این قانون به وزارت خزانهداری امریکا اجازه میداد تا تمام مؤسسات مالی را که به پولشویی برای تروریستها متهم هستند مورد پیگرد قانونی قرار داده و در صورت لزوم اموال این مؤسسات را در امریکا بلوکه کنند. با همین حکم بود که وزارت خزانه داری امریکا شروع به نفوذ در مهمترین دستگاه تبادل پیامهای بانکی امریکا موسوم به سوئیفت کرد. وزارت خزانهداری امریکا با تکیه بر برنامه ردیابی تبادلات مالی و با استفاده از احضاریههای اجباری شروع به استفاده از دادههای مالی ذخیره شده در پایگاه دادههای سوئیفت کرد.
تا سالها همه تصور میکردند سوئیفت سیستمی غیرقابل نفوذ است که میتوان با حداکثر امنیت از آن استفاده کرد، اما به تدریج روشن شد که امریکاییها از این سیستم برای جاسوسی علیه کشورهای مختلف استفاده میکنند.
طبیعی بود که ایران به عنوان کشوری که به صورت مستقیم مورد هدف تحریمهای امریکایی قرار گرفته نیز هدف جاسوسی امریکاییها قرار گرفته است.
امریکا دنبال رصد مبادلات بانکی ایران
اسناد جدیدی که بعدها از سوی برخی گروههای هکری منتشر شد نشان میداد امریکا به دنبال رصد تمام تبادلات مالی در منطقه خاورمیانه بوده است.
بر اساس اسنادی که گروه هکری «شادو بروکرز» به نقل از اسناد اسنودن منتشر کرده، آژانس امنیت ملی امریکا به سیستم مبادلات بینبانکی «سوئیفت» دسترسی داشته و از این طریق فعالیتهای مالی تعدادی از بانکهای فعال در خاورمیانه را زیر نظر گرفته بوده است. براساس اسناد منتشر شده دستگاه امنیتی امریکا توانسته است به دو مرکز خدماتی، از جمله به دفتر «EastNets» که در دوبی مستقر است، دسترسی پیدا کند. EastNets برای سوئیفت و دیگر موسسات مالی در خاورمیانه، خدمات فنی ارائه میدهد. آژانس امنیت ملی امریکا از طریق این مسیر ورود، توانسته است مبادلات مالی میان چندین بانک و مؤسسه مالی در کویت، دوبی، بحرین، اردن، یمن و قطر را زیر نظر بگیرد.
گفته میشود آژانس امنیت ملی امریکا از طریق نفوذ به سیستم مبادلات بانکی در خاورمیانه به دنبال جمعآوری اطلاعاتی در مورد فعالیتهای گروههای به زعم آنها تندرو و تروریستی و حامیان مالی آنها بوده است. «مت سویچه» یکی از کارکنان یک شرکت خدمات امنیت سایبری، مستقر در امارات متحده عربی به خبرگزاری رویترز گفته است، اگر شما یک دفتر خدماتی مرتبط با سوئیفت را هک کنید میتوانید به اطلاعات مشتریان همه بانکهای مرتبط با این دفتر دسترسی پیدا کنید. این در حالی است که همه میدانند، دوبی مدتها به عنوان مهمترین مرکز مالی در منطقه خاورمیانه برای بانکهای ایرانی شناخته میشود و صرافیهای فراوانی نیز در این شهر به دنبال جابهجایی پول با تهران و فروش حوالههای دلاری هستند. جالب این است که در طول سالهای اخیر بحرانهای ارزی در ایران ارتباط عجیبی در هر گونه محدودیتی است که در دوبی بر بانکهای ایران به واسطه فشار امریکا حاصل شده است. در بحران اخیر ارزی نیز قطع مبادلات مالی از دوبی مهمترین نقش را در افزایش ناگهانی دلار داشت.
سامانههای ارزی، اولین هدف
در دور جدید تحریمها نیز امریکاییها به دنبال حملات سایبری علیه زیرساختهای مالی ایران خواهند بود. این نکتهای است که بارها و بارها از سوی کارشناسان مطرح سایبری دنیا مطرح شده است.
یکی از طعمههایی که امریکاییها احتمالاً به شدت به دنبال دستیابی به آن هستند، اطلاعات سامانه نیما و فروش ارز ثانویه در ایران است. در این سامانه شرکتهای مهم به فروش ارز خود به متقاضیان ارزی پرداخته و منشأ ارز خود را روشن میکنند. چنین اطلاعاتی در صورت فاش شدن به راحتی میتواند زمینه تحریم بانکهای طرف ایرانی را فراهم کند. در صورت نشت این اطلاعات عملاً هیچ مانعی بر سر مقابله با فعالیتهای مالی ایران باقی نمیماند و امنیت ملی در خطر بزرگی قرار خواهد گرفت. تمام این تهدیدات در حالی است که هیچ برآورد روشنی در خصوص میزان آمادگی بانکها و شبکههای سایبری در خصوص مقابله با حملات احتمالی از خارج به خصوص امریکاییها وجود ندارد.
تمام نهادها به میدان بیایند
تمام سطور بالا هشداری جدی برای تمام نهادهای مرتبط با امنیت سایبری کشور است. طبیعی است که مقابله با تحریمهای اقتصادی وظیفه نهادهای مالی و اقتصادی است، اما باید به یاد بیاوریم در دوران جنگ ترکیبی تمام نهادها باید در مقابله با این فشارها با هم متحد باشند. در کنار این نباید از یاد ببریم که طرف مقابل نیز تمام توانمندی خود را برای مقابله با ایران در تمام سطوح و در قالب یک اتاق جنگ اقتصادی تمامعیار بسیج کرده است.