بار دیگر دروغ بودن ادعای دوستی امریکا با مردم ایران اثبات شد. امریکا از پیمان مودت که دو سال پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ با ایران امضا کرده بود، خارج شد؛ واکنشی که در برابر رأی اخیر دادگاه لاهه در بحث خروج یکجانبه امریکا از توافق هستهای صادر شده بود و امریکا را محکوم کرده بود.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه دیروز گفت که نامه اعلام خروج امریکا از «پیمان مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین دولت شاهنشاهی ایران و دول متحده امریکا» را دریافت کردیم. ایالات متحده امریکا کمتر از دو هفته پیش اعلام کرده بود که از این پیمان که ایران بر اساس آن از ایالات متحده به دیوان بینالمللی دادگستری شکایت کرده، خارج میشود. مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا در زمان اعلام تصمیم کشورش برای خروج از این پیمان گفته بود که این اقدام با تأخیر ۳۹ ساله انجام میشود، 39سالی که البته امریکاییها در طول آن از هیچ اقدامی برای لطمهزدن به ایران اجتناب نکردند. ساعاتی پیش از اعلام امریکا برای خروج از پیمان مودت، دیوان بینالمللی دادگستری در حکم مقدماتی خود در پرونده شکایت ایران از امریکا، ضمن پذیرفتن بررسی این پرونده، خواهان رفع موانع صدور اقلام بشردوستانه مانند دارو و تجهیزات پزشکی به ایران از سوی امریکا شده بود. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در واکنش به تصمیم امریکا برای خروج از پیمان مودت، حکومت امریکا را «رژیم قانونشکن» خواند. ایران و امریکا پس از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ چند بار بر اساس پیمان مودت از یکدیگر به دیوان بینالمللی دادگستری شکایت کردند که یکی از این شکایتها هفته گذشته در دادگاه لاهه با حضور نمایندگان ایران و امریکا برگزار شد. این جلسه مربوط به بررسی شکایت ایران از امریکا به دلیل مصادره نزدیک به 2 میلیارد دلار از داراییهای بانک مرکزی جمهوری اسلامی بود. این پیمان مبنای روابط دوستانه بین ایران و امریکا در سالهای پیش از انقلاب اسلامی بود اما بعد از انقلاب، روابط دو کشور پس از تصرف سفارت امریکا و گروگانگیری دیپلماتهای امریکایی قطع شد و بعد از چهار دهه هنوز برقرار نشده است. این پیمان تنها توافق دوجانبه میان ایران و امریکا بود که بعد از قطع رابطه دو کشور در حدود چهار دهه پیش هنوز به جا مانده بود.
اعتراف اشتون به بدعهدی غرب
کاترین اشتون که در سالهای 2009 تا 2014 مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود، در گفتوگو با کارن وان هیپل، مقام پیشین وزارت امور خارجه انگلیس و مدیر اندیشکده روسی، در پاسخ به سؤالی درباره تجربهاش از مذاکرات هستهای میان ایران و قدرتهای جهانی اظهار داشت: مذاکرات بسیار سخت و شدید بود. شش کشور مذاکره میکردند. من ابتدا این مذاکرات را زمانی که (محمود) احمدینژاد، رئیسجمهور بود شروع کردم که روندی کاملاً متفاوت بود. آن زمان برای برگزاری جلسات در سرتاسر دنیا سرگردان بودیم، اما در دوره حسن روحانی، جلسات ما در ژنو و وین برگزار میشد که بسیار راحتتر شد، بنابراین توانستیم تمرکز خود را روی حل موضوعات بگذاریم. اشتون افزود: توافق اولیه در نوامبر سال 2013 در ژنو از طریق مذاکرات بسیار شدید و سخت طی چندین دوره حاصل شد که یک پیشرفت قابلتوجه بود. خاطرم میآید در آن دوران اصلاً نمیخوابیدم و در نهایت ساعت 5 صبح توافق را علنی کردیم. اشتون در ادامه ابراز تأسف کرد که اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان، پس از دستیابی به توافق هستهای ایران هیچ اقدام مثبتی انجام ندادهاست. وی در پاسخ به سؤالی درباره آینده برجام گفت: این توافق مبتنی بر پایبندی تمام طرفها به آن است. ایرانیها بهطور صد درصد به تعهداتشان در توافق عمل میکنند. این خود از اهمیت زیادی برخوردار است چراکه در بسیاری از توافقها شاهد پایبندی صددرصدی نیستیم. اشتون بیان کرد: اکنون با شرایطی مواجهیم که مهمترین طرف این توافق تصمیم گرفته که از آن خارج شود و کار را برای دیگران، برای ادامه توافق دشوار کرده است. تأثیرات این اقدام نیز حائز اهمیت است، نه تنها برای توافق بلکه برای سالهایی که روی توافق کار شد و همکاری اتفاق افتاد. وقتی شما نیاز دارید که دیگران با شما همکاری کنند باید بدانند که این، به چیزی منتج خواهد شد که باید به آن پایبند بمانید. وی خاطرنشان کرد: بنابراین، من نهتنها نگران این توافق هستم، بلکه نگرانم چگونه میتوانیم اقدامات دیپلماتیک و فعالیتهای مشترک خود را در آینده گسترش دهیم. این مقام ارشد اروپایی اظهار داشت: یکی از اصلیترین استدلالهایی که در مخالفت با توافق مطرح میشد این بود که چرا تنها به موضوع هستهای محدود شده است. دلیلش این بود که سازمان ملل این مسئولیت را به این گروه خاص از کشورها محول کرد که به این موضوع رسیدگی کنند و من امیدوار بودم که به توافق دست یابیم؛ توافقی که بر مبنای آن، سایر مسائل مورد نگرانی نیز حل شود. اما ما هرگز رو به جلو حرکت نکردیم و این مایه شرمساری است.