جوان آنلاین: انتقال بین نسلی مفاهیم و ارزش‌های انقلاب مواجه با یک نظام شناختی است. در واقع ما در یک مثلث شناختی بسیار مهم میان ایده، واقعیت و تجربه قرار داریم. انقلابی به نام انقلاب اسلامی شکل می‌گیرد که منادی مفاهیم منحصر‌به‌فردی است، اما در انتقال مفاهیم از سوی این سه ضلع به خصوص در نسل‌های جدید دچار مشکل هستیم. ما غیر از انقلاب اسلامی ایران در طول ۲۰۰ سال گذشته این مفاهیم را نمی‌بینیم، مفاهیمی متعالی مثل مقاومت، استقلال و مردم سالاری دینی.
واقعیت این است که در روند ۴۰ و اندی سال گذشته منازعات مختلفی پیش آمده و در این فراز و نشیبها موضوعات و چالش‌ها فرهنگی خود را بیشتر نشان داده است. از دهه ۷۰ به این سمت شاهد رویه‌هایی از فضای مدرن و سنتی هستیم که به طور جدی خود را در این فضا نشان داده است، لذا ما باید بتوانیم نسبت مناسبی بین تجربه و ایده‌ها با میانجیگری واقعیت‌ها داشته باشیم. ما نباید رابطه بین ایده و واقعیت و تجربه را فراموش کنیم. در طول ۴۰ و اندی سال تجارب مختلفی داشتیم و مفاهیم و ارزش‌های انقلاب در زمینه‌های مختلف دچار ریزش و البته رویش شدند.
رویش‌هایی مثل جهاد و فرهنگ جهادی بین جوانان و نوجوانان وجود دارد، اما ریزشی هم داریم که در فاصله نسلی خود را نشان می‌دهد. حاملان انتقال مفاهیم به نوجوانانی که انقلاب را ندیده و درکی از آن ندارند بسیار تأثیرگذار هستند و در این میان نقش بسیار مهم سبک زندگی در بیانیه گام دوم خود را نشان می‌دهد. حاملان این فرهنگ باید معرف سبک زندگی مبتنی بر استقلال، آزادی، عقلانیت و پیشرفت در ابعاد مختلف داشته باشند. یکی از این حاملان کتب غیردرسی و ادبیات، داستان و شعر است، اما آنچه ملاحظه می‌کنیم خنثی بودن حوزه ادبیات در انتقال مفاهیم انقلاب به نسل‌های نو است و برعکس موضوعات مختلفی ایجاد شده که اصل را هم به حاشیه می‌برد. ادبیات ایجاد شده برای جوان و نوجوان به حدی کند پیش رفته است که اسطوره‌ها تغییر می‌کند و متأسفانه هری‌پاتر جایگزین اسطوره‌های مفید و مؤثر ایرانی می‌شود!
به این ترتیب ما در انتقال مفاهیم مسئله‌دار عمل کرده‌ایم و خانواده‌ها نیز تربیت نسل را رها کرده‌اند و به دلیل اشتغال در فضا‌های مختلف، به انتقال بین نسلی اهمیت نمی‌دهند. شوربختانه باید گفت ما راهبرد مشخصی در جامعه‌پذیری فرهنگی و سیاسی نوجوانان و جوانان در کتاب‌های درسی نمی‌بینیم. یادمان است که حضرت امام (ره) فرمودند جانم فدای ایران، اما آیا این هویت ملی از نقطه شروع سیستم آموزشی تا پایان وجود دارد و نقشه مشخصی برای آن اراده شده است؟! وقتی نوجوانی موقع خواندن سرود ملی نمی‌ایستد، قابل خرده‌گرفتن نیست، چراکه برای وی هویت ملی را تشریح نکردیم و این انتقال درست صورت نگرفته است.
باز هم تأکید می‌کنم که متأسفانه خانواده‌ها در این زمینه وظیفه خود را رها کردند و به مدرسه سپردند و مدارس ما هم کارخانه تولید مدرک شدند؛ بنابراین از آنجا که ایده را گم کردیم و از واقعیت و تجارب استفاده نکردیم، لذا در انتقال مفاهیم هم دچار مشکل شدیم و جامعه پذیری اجتماعی و انتقال مفاهیم دچار اختلال شد. هرچند باید اعتراف کرد ما در بحث‌های علمی ستارگانی داریم که با مدال‌های رنگی در کشور ماندند و این‌ها هویت ملی را درک کردند، اما به صورت کلی در انتقال مفاهیم مشکل داریم.
برای انتقال نرم مفاهیم باید از طریق فناوری‌های جدید عمل کنیم. ما در حال حاضر در دانشگاه و حوزه در نظام دانایی مشکل داریم که به فرموده رهبر انقلاب درست همان‌ها معارف انقلاب است و باید برای نسل جدید تبیین شود. نظام دانایی مورد توقع از انقلاب باید در قالب الفبایی جدید مطرح شود. شاید یکی از مهم‌ترین کار‌ها این است که نقشه و ساختار نظام دانایی را بر مبنای رهبران انقلاب اسلامی و تجارب کسب شده به نوجوانان ارائه کنیم. در انقلاب اسلامی سازه‌ها و مفاهیم شاخص است که این شاخص باید منتقل شود، اما متأسفانه همان مفهوم ساده «مقاومت» درست منتقل نشده و ما شاهد جای خالی معرفی اسطوره‌ها در این زمینه هستیم، در حالی که نسل جدید دانا و هوشیار است و به سادگی این معنا را دریافت می‌کند.
عزتمندی مردم در دوره‌های مختلف نیز یکی دیگر از این مفاهیم است که کمتر درباره آن صحبت شده است. مفاهیم انقلاب هر کدام در قالب اشخاص معنا پیدا می‌کند، اما ما در انتقال مفاهیم به نسل‌های جدید از طریق چهره و شخصیت و اسطوره ضعف داریم در نتیجه فضا باید برای انتقال مفاهیم فراهم شود تا با توسل به اقامه ارزش‌های انسانی راحت‌تر ارتباط برقرار شود.
ما نیازمند استراتژی و راهبرد‌های مختلفی هستیم تا ابتدا در سیستم آموزشی و بعد سایر حوزه‌ها به ویژه خانواده مفاهیم را منتقل کنیم، چراکه هیچ چیزی با ارزش‌تر از نظام خانواده نیست. نظام خانواده لوازمی از جمله مهر و محبت دارد که باعث می‌شود انتقال مفاهیم را بهتر انجام دهد.
خانواده‌های ما نیازمند جدی بازسازی ظرفیت‌های فرهنگی هستند تا مثبت‌اندیشی ایجاد کنند و این مثبت‌اندیشی می‌تواند به نسل بعدی منتقل شود.
در خاتمه باید گفت دو اشکال به خانواده‌ها وارد است که یکی اختلالات ارتباطی و دیگری ذخایر شناختی است و خانواده‌ها با رفع این دو اشکال، توانایی انتقال مفاهیم انقلاب را به نسل جدید خواهند داشت و فضای سبک زندگی آن‌ها براساس شاخصه‌های صحیح انقلابی شکل می‌گیرد.
*عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
